Šta su Hamas i Fatah u Palestini i koja je ključna razlika između dvije političke grupe
Zbog podjele koja je doprinijela dodatnoj fragmentaciji Palestine, u ovom trenutku na dva područja palestinske teritorije dominiraju dvije političke skupine, koje i pored brojnih pokušaja približavanja stavova i dalje ne uspijevaju formirati jedinstven front u borbi za palestinsku nezavisnost.
Iako sama podjela ne bi trebala biti problem u društvu koje već posjeduje određeni oblik političkog pluralizma, podjela između Hamasa i Fataha predstavlja zapravo podjelu na dva potpuno različita shvatanja borbe za palestinsku nezavisnost i rješavanje problema s Izraelom.
Šta je Fatah?
Politička organizacija Fatah predstavlja zapravo najstariju političku organizaciju unutar Palestine, a donedavno i najbrojniju organizaciju u Palestinskom zakonodavnom vijeću koje obuhvata sve stranke s oba područja palestinskih teritorija.
Fatah je osnovan 1959. godine kao politički pokret pod punim nazivom "Palestinski nacionalni oslobodilački pokret". Pokret je osnovala palestinska dijaspora u Kuvajtu nakon prvog arapsko-izraelskog rata koji se dogodio 1948. godine, a što Palestinci obilježavaju kao Nakbu - period kada je započelo etničko čišćenje Palestinaca s područja današnje izraelske države.
Osnivači pokreta kasnije su postali velika politička imena, a između ostalog ovaj pokret su osnovali Yasser Arafat, Salah Khalaf, Khalil al-Wazir te Khaled Yashruti.
Cilj pokreta je od samog početka bio oslobađanje palestinskih teritorija od izraelske okupacije, a sama ideološka pozadina pokreta bila je sekularna te je zasnovana na ljevičarskim, odnosno socijaldemokratskim idejama.
Već od početka šezdesetih godina Fatah počinje političku, a njegovo militantno krilo i oružanu borbu protiv Izraela, koja je većinom vođena s teritorija susjednih država koje su u tom trenutku pružale podršku palestinskoj ideji za oslobađanje.
Tokom Šestodnevnog rata 1967. godine Fatah se definirao kao najjača palestinska stranka unutar Palestinske oslobodilačke organizacije (PLO) - pokreta koji je stvoren kako bi zastupao interese Palestine u pregovorima s Izraelom, ali i u Ujedinjenim nacijama i drugim međunarodnim organizacijama.
Međutim, uprkos naporima Fataha da održi vojne aktivnosti usmjerene protiv Izraela, situacija se nakon 1967. godine znatno okrenula u korist Izraela, što je natjeralo i Fatah na promjenu politike i pristupa kada je riječ o izraelsko-palestinskim pregovorima.
Zbog toga se početkom devedesetih godina PLO službeno i odrekao oružane borbe protiv Izraela te su njegovi predstavnici, uključujući i Yassera Arafata, potpisali niz rezolucija i mirovnih sporazuma koji su doveli do stvaranja Palestinskog samoupravnog tijela koje je trebalo voditi do konačne neovisnosti Palestine kao države.
Politika Fataha, koja se od oružane borbe okrenula političkim i drugim manje nasilnim metodama pregovora s Izraelom, u suštini je dovela do stvaranja pokreta Hamas, koji će kasnije postati gospodar palestinske političke scene.
Šta je Hamas?
Za razliku od Fataha, koji svoju političku bitku protiv Izraela vodi od kraja pedesetih godina, organizacija Hamas nastala je u Gazi krajem osamdesetih godina prošlog stoljeća, tačnije 1987. godine nakon početka Prve palestinske intifade (oružani ustanak Palestinaca protiv Izraela).
Od početka ova organizacija nije krila svoje ciljeve, koji su se ogledali prije svega u militantnim, islamističkim i nacionalističkim idejama. Članovi organizacije i lider Sheikh Ahmed Yassin od samog početka su odbacivali bilo kakvu mogućnost pregovora s Izraelom te su nastojali palestinsko pitanje riješiti vojnim putem.
U tu svrhu organizovana je i vojna formacija Izzedine al-Qassam, koja zapravo od osamdesetih godina predvodi vojne borbe protiv Izraela. Da pripadnici Hamasa ne priznaju nikakve pregovore s Izraelom dovoljno govori i sam znak ove organizacije koja prikazuje džamiju Al-Aqsa te sadašnje obrise izraelske teritorije kao jedinstvene palestinske države.
Za razliku od Fataha koji se vremenom definirao kao politička opcija koja sukob s Izraelom želi riješiti mirnim putem kroz pregovore s izraelskim zvaničnicima, Hamas je vremenom znatno više potencirao vojni odgovor na izraelske aktivnosti, što je dovelo do toga da Evropska unija, SAD i Japan proglase ovu organizaciju terorističkom.
Iako je ova organizacija u svojoj osnovi militantna, nakon sukoba na relaciji Hamas - Fatah, koji se dogodio 2006. godine, pripadnici Hamasa uključili su se u politički život Palestine te su preuzeli vladavinu nad Gazom. S druge strane, organizacija Fatah, na čijem čelu se trenutno nalazi Mahmoud Abbas, ostala je vladati na Zapadnoj obali, drugom dijelu palestinske teritorije.
Od početka preuzimanja vlasti u Gazi Izrael je obustavio mirovne pregovore s palestinskim zvaničnicima, a s druge strane i Egipat je obustavio podršku stanovnicima Gaze te su kao razlog naveli upravo djelovanje Hamasa u ovom dijelu Palestine.
Od početka Hamasovog preuzimanja vlasti u Gazi izraelska vojska je pokrenula nekoliko većih vojnih operacija na ovoj palestinskoj teritoriji. Za sve vojne akcije Izrael je kao opravdanje naveo terorističke aktivnosti Hamasa koje su usmjerene protiv izraelskih stanovnika.
Kada je riječ o samoj podršci akcijama Hamasa, u ovom trenutku organizacija najveću podršku ima u Iranu, koji vojno, ali i finansijski doprinosi jačanju ove organizacije i njenim aktivnostima protiv Izraela.
U međuvremenu, Hamas je svojim vojnim akcijama usmjerenim protiv Izraela postao vodeća politička organizacija u Palestini te je u ovom trenutku, pored vojnog, ostvario i značajan politički utjecaj na području Gaze, ali sve više i na područjima Zapadne obale gdje nedefinirana politika Fataha gubi na snazi.
