Stari grad Blagaj, nacionalni spomenik naše zemlje koji bismo svi trebali obići

Brojna istraživanja potvrdila su da je lokalitet Starog grada bio naseljen od željeznog doba pa sve do 1835. godine, kad su ga Osmanlije napustile. Svoju gradinu prvo su sagradili Iliri, da bi poslije Rimljani uspostavili svoje naselje. Slaveni osnivaju župu Hum, a bizantijski car i pisac Konstantin Porfirogenit spominje na ovom lokalitetu dva grada. U Blagaju je stolovao i humski knez Miroslav, brat Stefana Nemanje.

Historija piše da bosanski ban Stjepan II Kotromanić 1326. godine ovo područje uključuje u bosansku državu. U maju 1404. godine Blagaj postaje jedno od sjedišta vojvode Sandalja Hranića, a zatim i hercega Stjepana Vukčića Kosače. Osmanlije su zauzele Blagaj 1465. godine, a već 1473. godine spominje se blagajski kadija. Grad su nastanjivali sve do 1835. godine.

Ulaz u utvrđeni grad bio je zaštićen pretpredvorjem koje se danas teško nazire, predvorjem i kapi-kulom kao posljednjom preprekom pri ulasku napadača u grad. Zidovi kapi-kule su znatno čvršći i viši od zidova predvorja.

Pod nadzorom Zemaljskog muzeja Bosne i Hercegovine je 1965. godine izvedeno je sustavno arheološko iskopavanje. Ispitano je oko 1.000 kvadratnih metara površine, što je nešto više od jedne trećine prostora opasanog gradskim bedemima.

U srednjevjekovnom sloju pronađeni su keramički i sitni željezni predmeti, ostaci stakla i ugljenisanog žita. U ruševinama dvora-palate su pronađene velike količine olova, oko 700 kilograma. U arheološkom sloju iz osmanskog perioda pronađeni su ostaci keramike i sitni predmeti građevinskog željeza.