Tuzlansko blago iz 16. stoljeća: Džindijska džamija je dragulj izvorne bosanske arhitekture
Graditeljska cjelina "Džindijska (Husein-Čauš) džamija" 2018. godine je proglašena nacionalnim spomenikom Bosne i Hercegovine, a prema statističkim podacima ovaj vjerski objekat spada među rijetke sačuvane primjerke džamija građenih od drveta u islamskom svijetu.
Kako navode iz Zavoda za zaštitu i korištenje kulturno-historijskog i prirodnog naslijeđa TK, tokom osmanske uprave Tuzla je predstavljala veće naselje sa snažnom ekonomijom, kao i administrativno središte sa razvijenom kulturnom i vjerskom ulogom.
Od značajnih prostorno-teritorijalnih cjelina u Tuzli postoje velika utvrda-palanka, dvadesetak mahala, razvijeno poslovno središte – čaršija i soni trg, a od urbanih sadržaja treba spomenuti najmanje dvanaest džamija, brojne dućane, zanatske radnje, hanove, mektebe i medrese.
"Već između 1533. i 1548. godine Tuzla dobija prvu džamiju, koja se naziva Časna. Izgrađena je na uzvišenju, gdje se nalazi urbano jezgro naselja sa utvrdom (gradom). Vremenom, izgradnjom drugih džamija, ova se džamija naziva Stara, Atik i Gradska. Potom su podignute Hadži Hasanova (Čaršijska) džamija, Tur Ali-begova (Poljska) džamija, Mehmed-agina (Jalska) džamija, Sagrdžijan (Bijela) džamija, Osman kethodina (Donje brdo) džamija, Mosnik i druge", navode iz zavoda.
Krajem 16. stoljeća džamiju je izgradio Mustafa-beg džindija, koji je prema istraživanjima Rusmira Djedovića bio sin Tur Ali-bega. Džamiju je u 17. stoljeću obnavljao Tur Ali-begov unuk Husein-čauš, pa se naziva i Husein-čauševa.
Zbog toga što se nalazi u središtu Džindijske mahale, naziva se i Džindijska. Džindije su, prema A. Handžiću, bili vješti konjanici koji su imali aktivnu ulogu u zaštiti naselja.
"Džindijska mahala se u historijskim izvorima spominje krajem 16. stoljeća kao 'Mahala časne džamije Mustafe džindije', dok se 1701. godine prvi put naziva kao džamija Huseina čauša. Džindijska džamija je arhitektonski najvrednija džamija s drvenom munarom na području Tuzle. Džamija je bila podignuta na mjestu zvanom Lug, u blizini hrastove šume, koja je poslužila kao izvor građe za samu džamiju, koja je neosporno djelo vještih domaćih majstora. Iz toga proizilazi i njena veća vrijednost jer predstavlja očuvani primjer izvorne bosanske arhitekture", kažu iz Zavoda za zaštitu i korištenje kulturno-historijskog i prirodnog naslijeđa TK
Džamija je srednje veličine sa prostorom za molitvu 6,3×7,2 m, u kojem se nalazi prednji mahfil dubine 1,8 m sa istakom za mujezina na desnoj strani.
"Interesantno je da trijem dubine 3,7 m ima proširenje od jednog metra na tri strane. Fino obrađeni detalji trijema, kao što su okrugli stubovi i drvena ograda, svjedoče da je u Tuzli bio razvijen zanat obrade drveta", dodaju iz Zavoda za zaštitu i korištenje kulturno-historijskog i prirodnog naslijeđa TK.
Objekat džamije je izgrađen od ćerpića i pokriven visokim krovom sa pokrovom od šindre. Iz visokog krova izlazi jednostavna drvena munara sa pokrivenom galerijom i otvorima srednje veličine. Na svakom zidu ima po četiri prozora, od kojih su donji pravougaoni, a gornji lučno izvedeni.
"Oko džamije se nalazi harem sa nekoliko starijih kamenih nišana. S lijeve strane džamije nalaze se dva velika nišana s turbanima. Pretpostavlja se da je tu ukopan Husein čauš, koji se spominje kao obnovitelj džamije. S desne strane do ulaza u džamiju nalazi se mezar ograđen ukrasnom željeznom ogradom, sa santračem i nišanima, visine oko dva metra, bez natpisa. Prema određenim izvorima, to je mezar Ahmet-bega Defterdarevića, velikog župana tuzlanske oblasti", pojašnjavaju iz Zavoda za zaštitu i korištenje kulturno-historijskog i prirodnog naslijeđa TK.
U svojoj prošlosti džamija je više puta renovirana, a razlozi su mjesto na kome je situirana i slijeganje terena, kao i drveni pokrov koji brže strada. Zanimljivo je napomenuti da se ispod džamije nalazi rezervoar za sakupljenje slane vode.
Zavod za zaštitu i korištenje kulturno-historijskog i prirodnog naslijeđa TK je ovu džamiju još 1988. godine registrovao kao sakralno dobro kulturno-historijskog naslijeđa, a duži niz godina Džindijska džamija se nalazila na Privremenoj listi nacionalnih spomenika Bosne i Hercegovine.
