Trg pun historije

Da li ste znali da se u centru Sarajeva nalazila gradska željeznička stanica i spomenik kralju Petru

B. H.
Nekadašnji gradski kolodvor i spomenik kralju Petru (Foto: Wikicommons)
Nekadašnji gradski kolodvor i spomenik kralju Petru (Foto: Wikicommons)
B. H.
15.04.2023. u 12:44

Današnji Trg Oslobođenja-Alija Izetbegović je jedno od omiljenih mjesta okupljanja Sarajlija, kao i lokacija gdje se održavaju brojni događaji od značaja za glavni grad. Svoju historiju je počeo drugačije, te je svaki režim i svaka vlast ostavljala svoj trag na njega.

Jedini veći trg u centru Sarajevu je otvoren je između dva sjetska rata na mjestu nekadašnje tramvajske/željezničke stanice i carinarnice (Gradski kolodvor). Gradski kolodvor je izgrađen prvo za potrebe konjskog tramvaja koji je vozio robu i putnike na glavnu željezničku stanicu, a kasnije je, uvođenjem električnog tramvaja postao i prva remiza.

Gradski kolodvor u Sarajevu
Gradski kolodvor u Sarajevu

Dvadesetih godina prošlog stoljeća kolodvor je porušen, a spomenici prvom kralju Jugoslavije, Petru I., planirani su u više gradova širom države. U Sarajevu, dok je isprva planirano na dominantnoj poziciji na brdu Hrid, trg ispred Doma Armije konačno je odabran za spomenik i preimenovan u čast kralja Petra 1934. godine.

Spomenik Kralju Petru Karađorđeviću
Spomenik Kralju Petru Karađorđeviću

Nakon rušenja stare željezničke stanice i carinarnice, 1938. žiri u kojem je bio Ivan Meštrović dodijelio je natječaj za spomenik zagrebačkom kiparu Franu Kršniću, Dijelovi kipa na konjaniku dopremljeni su u Sarajevo krajem 1940. i početkom 1941. godine. No spomenik je opstao svega nekoliko sedmica prije nego što je uklonjen.

Spomenik njemačkim vojnicima u Drugom svjetskom ratu
Spomenik njemačkim vojnicima u Drugom svjetskom ratu

Za vrijeme Drugog svjetskog rata i okupacije Sarajeva od strane Nezavisne Države Hrvatske 1941.-1945., trg je dobio ime po bosanskom kralju Stjepanu Tomaševiću. Na trgu, ispred Saborne crkve, podignut je i spomenik palim njemačkim vojnicima s orlom na vrhu stupa, koji je srušen 1945. godine.

U socijalističkom razdoblju trg počinje poprimati današnji oblik. Nekadašnji Pravoslavni bogoslovski fakultet preuređuje se u Ekonomski fakultet, a u novoj zgradi na zapadnoj strani trga nalazi se izdavačka kuća Svjetlost. U njegovom centru 1977. godine podignut je socijalistički spomenik, a početkom 1980-ih niz bista koje predstavljaju bosanskohercegovačke pisce: Veselina Maslešu , Ivu Andrića , Rodoljuba Čolakovića , Branka Ćopića , Maka Dizdara , Skendera Kulenovića , Mešu Selimovića te Isaka Samokovliju. Biste su povučene s trga tokom opsade, a vraćene 2001. godine, osim Maslešine.

Pogled na trg i zgradu JAT-a 70-ih godina
Pogled na trg i zgradu JAT-a 70-ih godina

Trg je preživio agresiju a njegovo drveće nije posječeno ni za vrijeme opsade. U njegovom središtu 1997. godine postavljena je skulptura, poklon talijanskog umjetnika Francesca Perillija, "Multikulturalan čovjek će izgraditi svijet", koja je ubrzo postala jedna od znamenitosti grada Sarajeva.

Godine 2005. trg je parcijalno preimenovan tako što je nazivu Trg oslobođenja pridodato ime prvog predsjednika nezavisne Republike Bosne i Hercegovine Alije Izetbegovića . Još jedno manje spomen obilježje poginulim borcima Prve policijske brigade Stari Grad podignuto je 2007. godine u blizini Saborne crkve, sa simbolom bosanskog ljiljana i policijskom značkom.

Godine 2019. pokrenuta je inicijativa da se na Trgu Oslobođenja - Alija Izetbegović podigne spomenik svim palim braniocima Grada Sarajeva, no taj projekat još uvijek nije realizovan. Dosta bure izazvala je odluka da trg rekonstruiše, odnosno da se ispod njega sagrade podzemne garaže, te je zbog spora između različitih nivoa vlasti, trg mjesecima bio ruglo u centru grada. U augustu prošle godine okončana je nešto skromnija rekonstrukcija te je trg ponovo otvoren.

107