Zakon je propisao da je lična karta javna isprava kojom se dokazuje identitet, činjenica mjesta i datuma rođenja, prebivališta, odnosno boravišta za raseljeno lice i državljanstva Bosne i Hercegovine. Svaki državljanin BiH, stariji od 18 godina, dužan je da ima ličnu kartu izdatu u mjestu prebivališta, a raseljeno lice u mjestu boravka.
Uprkos tome, blizu 100.000 građana Bosne i Hercegovine u ovom momentu ne posjeduje ličnu kartu, odnosno ni ostale lične dokumente, pokazalo je istraživanje koje je provela agencija Anadolija. Da sve bude gore, ovim problemom, koji polako ali sigurno prerasta u pravi društveni fenomen, nije se ozbiljnije pozabavio niti jedan sociolog, socijalni radnik, psiholog, politolog u BiH. A, kontaktirali smo mnoge od njih. Podacima o broju građana BiH bez ličnih dokumenata, posebno onih koji ne posjeduju ličnu kartu, iznenadili smo čak i službu za socijalni rad, ali ni tamo nisu imali komentara.
Bez LK najviše građana Kantona Sarajevo
Prema podacima Agencije za identifikaciona dokumenta, evidenciju i razmjenu podataka (IDDEA), od 3.271.938 državljana BiH, koji su po osnovu starosti stekli pravo na dobijanje lične karte, njih 92.319 ne posjeduje osnovne lične dokumente.
U Federaciji BiH najviše građana koji su stekli pravo na dobijanje lične karte živi u Tuzlanskom kantonu - 424.613, od čega njih 10.009 ne posjeduje ličnu kartu. Najviše građana FBiH bez ličnih dokumenata živi u Kantonu Sarajevo - 11.285, iako ih je 404.509 steklo pravo na dobijanje lične karte.
Najmanji broj građana starijih od 18 godina živi u Posavskom kanotnu - 38.334, od čega ih samo 735 nema lične dokumente. U Hercegovačko-neretvanskom kantonu 8.415 građana ne posjeduje ličnu kartu, Unsko-sanskom kantonu njih 7.005, od ukupno 189.589.
Ni u Republici Srpskoj pkazatelji nisu bolji. U tom bh. entitetu 1.195.143 građana je ostvarilo pravo na dobijanje lične karte, a 29.857 je ne posjeduje. U Brčko distriktu 8.457 građana nema ličnu kartu, a njih 84.679 ima pravo na nju, što je deset posto stanovništva koje je ostvarilo pravo na LK.
Zakonom o ličnoj karti državljana BiH regulisano je da će se novčanom kaznom u visini od 10 do 100 konvertibilnih maraka kazniti državljanin ukoliko, između ostalog, ne podnese zahtjev za izdvanje lične karte kada je obavezan da tako postupi. Tu zakonsku odredbu, prema dostupnim podacima, krše mnogi.
Podatak o broju građana BiH koji ne posjeduju putne isprave, pasoš, također je frapantan. Od 3.271.938 građana starijih od 18 godina, njih 1.959.400 ne posjeduje pasoš. Ovaj broj u FBiH najveći je u Tuzlanskom kantonu, gdje čak 232.367 državljana BiH koji tu žive, nemaju pasoš. Odmah iza Tuzlanskog, nalazi se Kanton Sarajevo sa 220.609 građana, te Srednjobosanski kanton sa 156.584 građana bez bh. putne isprave.
U Republici Srpskoj čak 705.976 građana nema bh. pasoš, a u Brčko Distriktu 48.549.
Blokirani u ostvarivanju osnovnih prava
Državljani Bosne i Hercegovine koji ne posjeduju pasoš, od 1. jula ove godine nemaju pravo ući čak ni u susjednu Hrvatsku. Takvi građani, prema Zakonu o ličnoj karti državljana BiH, ukoliko posjeduju ličnu kartu, mogu je koristiti za prelazak državne granice u određenim okolnostima i pod uslovima utvrđenim bilateralnim sporazumima između BiH i druge države. Istina, dio bh. građana posjeduje državljanstvo Hrvatske ili Srbije. Bh. vlasti nemaju tačne podatke o broju tih građana.
I dok se stručnjaci u oblasti društvenih nauka uopšte nisu bavili ovim fenomenom, državljani Bosne i Hercegovine koji ne posjeduju ličnu kartu ne mogu ostvariti nikakva prava. Bez lične karte građani ne mogu pribaviti nijedan drugi dokument, poput pasoša ili vozačke dozvole, ne mogu se prijaviti na berzu rada, ne mogu imati zdravstveno niti socijalno osiguranje, ne mogu stupiti u radni odnos, ali ne mogu ni napustiti zemlju, jer nemaju osnova za pribavljanje drugih dokumenata.
