Ispred svog vremena
21

Nasljedstvo za generacije: Veličanstveni arhitektonski primjerci koji su ostali iza Dragana Bijedića

B. H.
Foto: Arhiv
Foto: Arhiv
Dragan Bijedić, sin Džemala Bijedića i cijenjeni arhitekt, preminuo je u ponedjeljak u Sarajevu u 78. godini života.

Dragan Bijedić je rođen 13.1.1949. godine u Sarajevu, gdje je pohađao i završio Drugu gimnaziju, a potom i Arhitektonski fakultet Univerziteta u Sarajevu. Ranih 1970-ih počinje raditi u firmi ARHITEKT – Radna organizacija za projektovanje u Sarajevu, gdje 1985. godine postaje direktor, a potom i suvlasnik.

U ARHITEKT-u je surađivao i radio sa nekim od najrespektabilnijih arhitekata Bosne i Hercegovine poput: Mladen Gvozden, Ivan Štraus, Rajko Mandić, Vedad Hamšić, Zdenko i Zoran Brož, Kemal Saltagić, Enver Jahić, Mladen Kovačević, Predrag Bulović i mnogi drugi.

Bijedić je u bosanskohercegovačkoj arhitektonskoj zajednici, a i šire, poznat kao arhitekta nekih od najimpresivnijih arhitektonskih ostvarenja širom Bosne i Hercegovine, a jedan je od rijetkih arhitekata koji je nagrađen saveznom nagradom BORBA za arhitekturu, prestižnom nagradom koja se smatrala glavnim službenim mjerilom arhitektonske izvrsnosti u bivšoj Jugoslaviji.

BORBU su još iz Bosne I Hercegovine, osim Bijedića, osvojili Živorad Janković za Kulturno-sportski centar Skenderija, Jahiel Finci i Zlatko Ugljen za Narodno pozorište u Zenici, Ivan Štraus za Muzej avijacije u Beogradu, te Mladen Gvozden koji je zajedno sa Dragaom Bijedićem osvojio Borbinu nagradu za Dom penzionera u Sarajevu 1991. godine. Ovo je ujedno i posljednja ikad dodjeljena Borbina nagrada prije početka rata 1992. godine i raspada bivše Jugoslavije.

Dom penzionera u Sarajevu

Godine 1986. Radna organizacija za standard penzionera je objavila konkurs za konceptualni dizajn novog objekta koji će poslije postati poznat kao Dom penzionera - prvo mjesto na konkursu su osvojili upravo Dragan Bijedić i Mladen Gvozden. Dom penzionera završen je 1992. godine, nakon 5 godina gradnje, a izgrađeno je preko 16000 kvadratnih metara sa kapacitetom od 300 kreveta namjenjenih za korištenje kao smještaj za penzionere.

Kompleks Doma penzionera sadržavao je stambeno-smještajne sadržaje, jedinicu intenzivne njege, restoran, mrtvačnicu, vanjske i unutrađnje prostore za odmor i rekreaciju, a predstavljao je jedan od najambicioznijih i najinovativnijih staračkih domova u Bosni i Hercegovini i cijeloj Jugoslaviji.

Ovo monumentalno djelo u smjelom arhitektonskom stilu postmodernizma, okarakterisano je živahnim kombinacijama boja te eklektičnom upotrebom raznih arhitektonskih elemenata i struktura poput tradicionalnih kuća u nizu, futurističkim staklenim cijevima te živopisnim kombinacijama materijala, spojenih u kolaž modernih, tradicionalnih i narodnih motiva koji su uveli nešto sasvim novo u sarajevski urbani pejzaž. Godine 1992. kada je gradnja kompleksa Doma penzionera zvanično završena, počela je četverogodišnja opsada Sarajeva te je ova postmodernistička ikona bosanskohercegovačke arhitekture u potpunosti uništena i devastirana.

Staklena banka u Mostaru

Godine 1987. započela je gradnja novog poslovnog tornja i bankarskog centra za slovensku finansijsku kompaniju “Ljubljanska banka” u srcu Mostara, BiH, odmah pored popularnog HIT robnog centra. Ivaj toranj postao je poznat kao Staklena banka, što se odnosi na jedinstvenu staklenu fasadu zgrade, koja je trebala biti prva zgrada u Mostaru s tako upadljivim savremenim stilom.

Zgrada je do 1992. godine dostigla svoju konačnu visinu od oko 30 metara, čime je postala najviša zgrada u Mostaru u tom periodu. Izgrađeno je preko 8400 kvadratnih metara poslovnih prostora, a objekat je postao prepoznatljiv po svojoj plavoj staklenoj fasadi te impresivnoj arhitektonskoj kompoziciji.

S početkom rata u Bosni i Hercegovini 1992. godine, objekat je uništen te je od veličanstvenog staklenog tornja, ostao tek samo armiranobetonski skelet. U godinama nakon rata, uništena Staklena banka postaje kreativni hub koji su posjetili mnogobrojni internacionalni, regionalni i lokalni umjetnici, koji su armiranobetonsku konstrukciju “ukrasili” nizom murala, grafita i umjetničkih radova.

Papagajka

Godine 1986. naručen je idejni projekat za stambeno-poslovni kompleks na južnoj obali rijeke Miljacke. Godinama poslije, ovaj objekat će postati poznat u Sarajevu, kao Papagajka, zbog svojih žutih i zelenih boja. Prvi put u socijalističkoj historiji Sarajeva, izgrađen je stambeno-poslovni objekat za slobodno tržište (investitor: GP PUT Sarajevo), a Papagajka i dan danas ostaje kao jedan od rijetkih objekata u Sarajevu sa galerijskim pristupom stambenim jedinicama.

Papagajka je okarakterisana dinamičnom fasadom rađenoj u kombinaciji sa staklenim fasadnim panelima, eklektičnim bojama po kojima je i prozvana Papagajka te monumentalnim sjevernim ulazom u kompleks koji djeluje kao interpretacija gotičkih arhitektonskih elemenata, a autorstvo za ovaj izuzetan primjer postmodernističke sarajevske arhitekture potpisuju Dragan Bijedić i Mladen Gvozden.

Dragan Bijedić je svoj radni vijek proveo u firmi ARHITEKT te je vjerovao da se suština arhitekture može najbolje iskazati kroz konkurse. Osim rada u Arhitektu, Dragan je sa timom kolega i prijatelja: Mladen Gvozden, Milan Malinović, Zijo Krvavac, Dejan Tadić, Ivica Komšić, Goran Rakočević – radio u svojoj kući u kojoj je živio sa svojom porodicom, u prostoru donje etaže, takozvanom Podrumu, gdje su izvan radnog vremena radili na izradi idejnih rješenja i projekata te crtali prijedloge za takmičenja na mnogobrojnim lokalnim, regionalnim i internacionalnim konkursima.

Dragan Bijedić u svom arhitektonskom opusu potpisuje autorstvo i za: Dom zdravlja Ilidža, Dom zdravlja Novi grad (sa Mladenom Gvozdenom), Stambeno naselje Vrtovi u Gacku, stambeno naselje u Bileći i Vogošći, Kantonalna bolnica u Goraždu, rekonstrukciju zgrade Vodoprivrede (sa Zijom Krvavcem), Stambena zgrada u ulici Kulovića te hotel Beograd (danas Bosna), Poslovno-proizvodni centar Lijanovići u Širokom Brijegu, stambeno-poslovna zgrada u Tuzli za Tehnograd te mnoge druge.