To je posljedica kasnijeg planiranja porodice, sve raširenijeg samačkog života, poslijeratnih trauma, raseljavanja i procesa izbjeglištva, ali i teške socio-ekonomske situacije, psiholoških i drugih faktora.
Profesor sa Katedre za društvenu geografiju i demografiju na Univerzitetu u Banjoj Luci Draško Marinković upozorava da demografski razvoj RS-a prijeti da bude ograničavajući faktor sveukupnog razvoja, te je neophodno što prije pristupiti provođenju prostorno diferencirane populacione politike, posebno na nivou opština, a osnovna karakteristika populacione politike trebalo bi da se zasniva na povećanju nataliteta.
"Republika Srpska nema jedinstvenu populacionu politiku, ali su djelatnošću različitih institucija, a prije svega nadležnih ministarstava, provođene određene aktivnosti koje su u funkciji podsticajnih mjera populacione politike. Postojeće mjere su nedovoljne, s obzirom na stanje nataliteta, pa bi u narednom periodu trebalo uvoditi aktivnije mjere pronatalitetne populacione politike u svim lokalnim sredinama", ocjenjuje Marinković za Srnu.
On smatra da bi u budžetu RS-a trebalo planirati veća izdvajanja za provođenje mjera pronatalitetne populacione politike, kao i da se ona nameće kao potreba, te se sve akcije u prilog povećanja rađanja moraju podržati i intenzivirati, a u obzir se moraju uzeti i svi društveni i individualni aspekti, od kojih posebnu pažnju treba usmjeriti prema očuvanju porodice.
Marinković pojašnjava da se Republika Srpska suočava sa kompleksnim demografskim problemima, koji se manifestuju konstantnim smanjenjem stope rađanja i negativnim prirodnim priraštajem, smanjenjem broja učenika u osnovnim školama, procesima depopulacije, nestajanja sela, starenja stanovništva i emigracije fertilnog i radno sposobnog stanovništva.
Ovi procesi determinišu ukupno smanjenje broja stanovnika, što je potvrđeno i na osnovu objavljenih preliminarnih rezultata broja popisanih lica 2013. godine. Osnovna i istovremeno najnepovoljnija karakteristika demografskog razvoja Republike Srpske u toku posljednjih desetak godina jeste intenzivno smanjenje prirodnog priraštaja, odnosno nedovoljno rađanje.
"Od 2002. godine u RS-u je broj umrlih veći od broja živorođenih, pa je stopa prirodnog priraštaja negativna i ukazuje na poremećaje u vitalnim strukturama stanovništva sa nizom negativnih posljedica. U toku posljednjih nekoliko godina ovaj prostor karakteriše intenzivan pad stope fertiliteta, što u osnovi počiva na modelu niske reprodukcije. U periodu od 1996. do 2012. godine opšta stopa nataliteta je u konstantnom padu, a od 2011. godine broj živorođene djece prvi put je ispod 10.000", precizirao je Marinković.
On je dodao da je u desetogodišnjem periodu (od 2002. do 2012. godine) apsolutni broj umrlih za 33.513 veći od broja rođenih, pa se samo na osnovu negativnog prirodnog priraštaja broj stanovnika RS-a smanjio za oko tri posto.
"Najveća vrijednost prirodnog priraštaja u RS-u bila je 1997. godine - 2.002, dok je u 2011. godini registrovana najniža apsolutna vrijednost - minus 4.097", istakao je Marinković.
On je dodao da je, uprkos intenzivnom smanjenju broja živorođenih u RS-u došlo i do pomjeranja prosječne starosti kada se ostvaruje majčinstvo, te je prosječna starost majke pri rođenju djeteta u Republici Srpskoj 1998. godine bila 26,7 godina, dok je 2012. godine iznad 28 godina.
Prema njegovim riječima, i granica sklapanja braka također je pomjerena, pa je 2012. godine prosjek starosti žene koja zaključi brak 27,8 godina, a muškarca 31,5 godina života.
"Od ukupnog broja rođenih 2012. godine, prema redu rođenja, u 46 posto slučajeva rađena su prvorođenčad, sa 37posto udjela rađeno je drugo dijete, a samo u 17 posto slučajeva rađene su bebe kao treće, četvrto ili peto dijete u porodici. Dakle, u RS-u treće dijete u porodici je rijetka, a četvrto vrlo rijetka pojava, jer se u posljednjih deset godina kao treće dijete rađa prosječno oko 1.200 beba godišnje, dok se kao četvrto dijete u posljednjih petnaest godina rodi manje od 300 beba godišnje", precizira Marinković.
On smatra da važan faktor dosadašnjeg, ali i budućeg demografskog razvoja ovog prostora predstavlja negativan migracioni saldo, jer su već duži niz godina na prostoru RS-a veoma zastupljene ekonomske migracije, kao i emigracije radno sposobnog i obrazovanog stanovništva prema ekonomski razvijenijim zemljama.
Izraženi unutarregionalni migracioni procesi između seoskih i gradskih naselja utiču na konstantno smanjenje ruralnog stanovništva, a posljedica su negativne promjene strukturnog karaktera.
"Poremećaji u polno-starosnoj strukturi i sve izraženiji proces starenja u većini ruralnih naselja u budućnosti će i dalje negativno uticati na reprodukciju stanovništva. Zbog toga će perspektiva demografskog razvoja Republike Srpske u velikoj mjeri zavisiti od procesa redistribucije stanovništva i povećanja broja stanovnika u opštinskim centrima", zaključio je Marinković za Srnu.
