Priča o Aerodromu Sarajevo: Od letova u Rajlovcu, preko olimpijske rekonstrukcije, do poslijeratne obnove

Izgradnja novog aerodroma

Ideja o izgradnji novog aerodroma u Sarajevu pojavila se zbog rastućeg aviosaobraćaja i korištenja novih tipova mlaznih aviona koji su zahtijevali čvrste betonske podloge manevarskih površina.

Odlučeno je da novi aerodrom bude u Sarajevskom polju, u blizini postojećeg travnatog aerodroma Butmir. Izgradnja novog aerodroma je počela krajem 1965. i trajala je tri godine. Dobio je svu potrebnu infrastrukturu - pistu, rulne staze, platformu, skromnu terminalnu i upravnu zgradu, u sklopu kojih je izgrađen i kontrolni toranj.

Radionavigacijska (RNAV) oprema na novom aerodromu omogućavala je prihvat svih vrsta aviona do kategorije C, kao i u prilikama noćnih letova i složenih meteo uslova. Glavni projekat aerodroma potpisao je inžinjer Petar Milojčić kao glavni projektant, a aerodrom je u saobraćaj pušten 2. juna 1969.

Njegovom svečanom otvaranju prisustvovali su najviši zvaničnici Socijalističke Republike Bosne i Hercegovine, među kojima je bio predsjednik Centralnog komiteta Saveza komunista Bosne i Hercegovine Branko Mikulić.

Problemi uoči svečanog otvaranja

Na dan otvaranja Aerodroma Sarajevo svečana ceremonija je dovedena u pitanje. Naime, zbog niskih oblaka i kiše koja je skoro neprekidno padala, svečano otvaranje je prolongirano za 14 sati, kako bi se sačekali povoljniji vremenski uslovi. Prema protokolu, trebalo je da Caravella iz Beograda prva sleti na aerodrom i doveze visoke savezne funkcionere. Međutim, desilo se nešto neočekivano.

"I kad se tome niko nije nadao, desetak minuta poslije 11 sati na aerodrom se spustio JAT-ov Conver na redovnoj liniji Zagreb - Sarajevo. Tako je posadi Convera pripala čast da prva sleti na novootvoreni aerodrom", piše u monografiji.

Nešto poslije 12 sati pristigla je informacija da je Caravella poletjela i da se njen dolazak očekuje za pola sata. Zbog niskih oblaka, mlazni avion nije mogao odmah sletjeti na novi aerodrom, pa je napravio krug prema Visokom. U drugom pokušaju uspješno je sletio na pistu.

Početkom 1970. uspostavljena je redovna međunarodna linija Sarajevo - Frankfurt, a nedugo nakon toga su uspostavljeni čarter letovi za destinacije u ostalim evropskim državama. Sarajevski aerodrom su u to vrijeme uglavnom koristile jugoslavenske kompanije JAT, Inex Adria i Aviogenex.

Rekonstrukcija zbog Olimpijade

Potpuna urbanistička transformacija Sarajeva radi Zimskih olimpijskih igara 1984. nije mogla zaobići ni aerodrom. To je značilo produženje aerodromske piste na 2.600 metara, izgradnju nove glavne rulnice, proširenje platforme, izgradnju nove terminalne zgrade s površinom od 8.000 kvadratnih metara te izgradnju novog kontrolnog tornja i nove zgrade kontrole letenja.

"Oslobođenje" je prenijelo izjavu JAT-ovog pilota Živka Maljkovića o modernizovanom aerodromu.

"Sarajevski aerodrom je dobro opremljen i po svojim uređajima može se mjeriti sa svim međunarodnim aerodromima. Čak bi se moglo i reći da ima više nego drugi aerodromi, pa i od onog u Hong Kongu", konstatovao je pilot Maljković.

Novu terminalnu zgradu aerodroma projektovali su sarajevska projektantska kuća "Dom" i arhitekti Hasan Ćemalović i Nikola Nešković. Radove na rekonstrukciji izvodili su kompanije Vranica, Put, Iris Energoinvest i Elektromontaža.

Kriza i rat

Ekonomska kriza u Jugoslaviji 80-ih godina negativno se odrazila i na ovaj aerodrom. Tačnije, 1988. drastično je smanjen zračni saobraćaj.

"Domaće linije postaju za avioprijevoznike neisplative i, primjera radi, samo Adria Airways ukida blizu 80 posto linija, što uzrokuje i pad broja putnika. Perspektiva razvoja i poslovanja Aerodroma Sarajevo u dobroj mjeri se oslanjala na prognoze da će Sarajevo postati značajan zimski turistički centar, ali se ni te prognoze nisu ostvarile", napomenuto je u spomenutoj monografiji.

Zbog krize su desetine radnika proglašeni tehnološkim viškom i otpušteni su. Aerodrom Sarajevo je u teškom stanju zatekao rat 1992.

"U noći između 4. i 5. aprila 1992. pitomci Vazduhoplovne akademije i vojna policija iz Rajlovca pod komandom pukovnika Vidoja Magazina okupiraju aerodrom. Na informaciju da se nešto dešava, te noći jedan od uposlenika iz aerodromske sigurnosti dolazi u kontrolu i svjedoči o brutalnom napadu Jugoslavenske narodne armije (JNA) koja iz svog borbenog oklopnog vozila (BOV) ispaljuje zolju na vozilo policije. Tom prilikom su poginuli Refik Muhić i Jasmin Kadić", istaknuto je u monografiji.

JNA je okupirala i opljačkala aerodrom, a Mirovne snage Ujedinjenih nacija (UNPROFOR) su preuzele kontrolu nad aerodromom.

Zadatak francuskog kontigenta u UNPROFOR-u bio je da organizira zračni saobraćaj i opslužuje avione. Ispod aerodromske piste je 1993. izgrađen "Tunel spasa" kroz koji su do grada pod opsadom transportovane potrepštine.

Rekonstrukcija aerodroma poslije rata

Poslije završetka rata 1995. uslijedila je rekonstrukcija Međunarodnog aerodroma Sarajevo. Za civilni saobraćaj otvoren je 16. augusta 1996., a civilni saobraćaj otvorili su bivši američki državni sekretar Warren Cristopher i tadašnji predsjedavajući Predsjedništva Bosne i Hercegovine Alija Izetbegović.

Prve poslijeratne letove imali su turska čarter aviokompanija Top Air na liniji Istanbul - Sarajevo i hrvatska aviokompanija Croatia Airlines na liniji Zagreb - Sarajevo. Nakon poslijeratne rekonstrukcije, uslijedilo je znatno proširenje i modernizacija aerodroma u iznosu od nekoliko desetaka miliona KM.