Prije 286 godina odigrala se Bitka kod Banje Luke, jedna od najznačajnijih u historiji BiH
Početkom 18. stoljeća Osmansko carstvo više nije bilo sila od koje je drhtala Evropa. Poraz u Velikom Bečkom ratu, zatim dodatni gubici dijela teritorije u Evropi nakon Požarevačkog mira 1718. godine su osmanskim evropskim protivnicima davali znak da je moguće očekivati slom Osmanskog carstva u Evropi.
Rusko carstvo je 1736. godine napalo Krimski kanat koji je bio vazalna država Osmanskog carstva. Diplomatska mreža u Evropi se pokrenula i ubrzo je sklopljen sporazum između Habsburške monarhije i Rusije o zajedničkom vođenju rata i da nijedna država neće sklopiti separatni mir sa Osmanskim carstvom. U Habsburškoj monarhiji su smatrali da će lako osvojiti Smederevski i Bosanski ejalet, a Rusija je caru Karlu VI obećala i da se neće protiviti habsburškom širenju na sjevernu Albaniju, kao i veći dio Vlaške i Moldavije.
Prema ratnom planu Habsburška vojska je u Bosanski ejalet trebala da napreduje prema Bihaću i dolinom Vrbasa, a za glavnog komandanta je postavljen princ Josip Hidburghauzen. Prije početka rata car Karlo je uputio proglas u Bosanski ejalet na ćirilici gdje je pozivao kršćane da se pridruže u borbi protiv Osmanskog carstva, u proglasu muslimanskog stanovništvu je navedeno "zakon vire svoie mesta imati ne može", što je značilo da moraju napustiti Bosnu ili promijeniti vjeru.
Bitka kod Banja Luke
Namjesnik Bosanskog ejaleta je bio Hećim-oglu Ali paša koji je u proljeće 1737. godine informisan o vojnim pripremama na austrijskoj strani granice. U Travniku je Ali paša sazvao najuglednije ličnosti iz 32 kadiluka Bosanskog ejaleta. Odluka je bila jednoglasna "Mi ćemo žrtvovati i glavu i dušu protiv neprijatelja, ma gdje se pojavio". Također, odbačeno je ponašanje iz Carigrada i to što nisu dolazile naredbe da se spremi za rat.
"Svako ima ustat na oružje: i kadije, imami, spahije, ko god more sablju pasat. Ako bi tko ostao, da se ima obisit o vrati svoje kuće i to zašto od cara ne imahu pomoć, zašto se bijaše s Moskvom, kako smo ozgor rekli", prenosi Enes Pelidija u knjizi "Banjalučki boj iz 1737 uzroci i posljedice" naredbu koja se širila Bosnom.
Za borbu je mobilisano ne samo muslimansko nego i nemuslimansko stanovništvo. Po naredbi na svaku četu od 50 muslimana trebalo je uzeti 10 pravoslavnih i katoličkih podanika.
Napad na Bosanski ejalet je počeo 29. juna 1737. godine. Pod komandom Josipa Hildburghausena je bilo 16.257 vojnika i plan je bio da se osvoji Banja Luka, a nakon toga da se nastavi prodor do Jajca. Jedan krak habsburške vojske je napad pokrenuo i u pravcu Zvornika, ali je Zvornik uspješno odbranjen.
Artiljerijski napad na Banja Luku je počeo 27. jula, a oko grada su izvršeni ozbiljni radovi na postavljanju opsade po tadašnjim vojnim standardima. Komandu nad gradom je imao Mehmed Ćatić.
Vojska koju je vodio Hećim-oglu Ali paša je u jutro četvrtog augusta stigla do Banja Luke. Vojska je raspoređena tako da su se na desnom krilu nalazili krajiški kapetani na čelu sa Mehmed-begom Fidahićem, a zaimi i spahije iz četri sandžaka su raspoređeni na lijevo krilo. Centralni dio su činili janičari, mobilizovani odredi i dobrovoljci. Materijalnu podršku za vojsku dali su pravoslavi iz Sarajeva i dabrobosanski mitropolit Milentije Milenković koji je zbog toga od vezira dobio titulu serdar age. Ukupan broj vojnika je iznosio oko 15.000, a u samoj Banjoj Luci je bilo između 3.000 i 5.000 branitelja.
Prvi napad je izvela bosanska konjica, koja je odbijena. Nakon toga započele su frontalne borbe, a u habsburške snage su se nalazile u priličnoj konfuziji. Nakon prvih dva sata borbi dolazi do ključnog trenutka. Mehmed-beg Fidahić je sa svojim konjanicima napao lijevo krilo habsburške vojske što je dovelo do panike i sloma dijela vojske koja je opsjedala Banja Luku. Bitka je potrajala do kasno u noć, ali je rezultat bio jasan, vojska Bosanskog ejaleta je izvojevala veliku pobjedu.
Gubici bosanske vojske su iznosili oko 600 ljudi. Na habsburškoj strani poginuo je veliki broj plemića i oficira. U neposrednoj borbi je poginulo između 300 i 400 austrijskih vojnika, a pri prelasku rijeke utopilo se oko 1.000 vojnika. U ove brojeve nisu uračunati borci koji su poginuli tokom napada na grad. Osim toga pobjednici su prema nekim podacima zaplijenili i 12 topova, 2.300 šatora, 15.000 buradi baruta i drugo oružje.
Bitka kod Banja Luke ostala je jedna od najznačajnijih u historiji Bosne i Hercegovine. Pobjedu su ostvarili lokalni stanovnici bez podrške centralne vlasti, ovo je dovelo do razvijanja određene doze samosvijesti u Bosanskom ejaletu i osjećaja posebnosti u odnosu na ostatak Osmanskog carstva.
Rat je okončan 1739. godine Beogradskim mirom, a najznačanija promjena koja se tiče Bosanskog ejaleta je bilo vraćanje granice između Osmanskog carstva i Habsburške monarhije na rijeku Savu, što će ostati gotovo nepromijenjeno sve do kraja vladavine Osmanskog carstva nad Bosnom.
Šta će Ukrajini donijeti upotreba ATACMS-a duboko u Rusiji: Meta postaju brojni ciljevi
