Rajko Dukić, jedan od najmoćnijih biznismena poručio: RS je podijeljen, istočni dio se zapostavlja
Dukić je o ovom pitanju govorio na svečanoj sjednici Skupštine Područne privredne komore Bijeljina.
Obraćanje prenosimo u cjelosti i bez izmjena:
Poštovana Gospodo,
Iskoristiću priliku da iznesem svoje mišljenje o određenim pitanjima koja su vezana za stanje i odnose u Republici Srpskoj, sa posebnim osvrtom na Istočni dio, a što ima bitnog uticaja na poslovni ambijent, poslovanje privrednih subjekata, status i standard zaposlenih i građana. Mislim da imam i pravo i moralnu obavezu da to činim. Jer, pomanjkanje hrabrosti, organizovanosti, spremnosti, inicijative, poltronski odnos, svrsishodljivost, partijski, lični ili grupni interes, s jedne strane, nepoštovanje ustavnih, zakonskih i moralnih normi, lokalizam i osionost od strane vladajućih struktura i partokratije, s druge strane, doveli su do toga da je Republika Srpska podjeljena na Zapadni, privilegovani i razvijeni dio i Istočni siromašan, nerazvijen i marginalizovani dio. Svoj prethodni iskaz potkrepiću sa više podataka i argumenata:
- Teritorijalni status
– Istočni dio Republike Srpske, od Brčkog pa do Trebinja, čini 31 opština, od ukupno 64. – Površina teritorije Istočnoga dijela je 11.369,62 km2, što u odnosu na ukupnu površinu od 25.053 km2, čini 45,38%.
– Broj stanovnika je 446.062, što u odnosu na 1.170.432 stanovnika, koliko ima Republika Srpska, čini 38,11%.
- Prirodni resursi
Kada su u pitanju prirodni resursi odnosno prirodno bogatstvo, koje po prirodi stvari trebalo bi da bude prvenstveno od koristi narodu kome pripadaju, odnosno na čijoj se teritoriji nalaze, da se valorizacijom tih dobara stvaraju druga dobra, na dobrobit tog naroda, prije svega građana prostora na kome se nalaze ta dobra, Republika Srpska je primjer da to nije tako. Istočni dio je, kao izrazito bogatiji, po prirodnim resursima i dobrima, izrazito i siromašniji. Primjeri koje navodim dovoljno su očigledni:
a) Elektroenergetski status i potencijali:
– Od ukupno instalisanih 1.674 MW snaga, u termo i hidroelektranama 74,4 % otpada na Istočni a 25,6 % na Zapadni dio. – Od ukupno planiranih, cca 1.528 MW, hidro i termo kapaciteta, sliv Drine, sliv Trebišnjice, termoelektrane Ugljevik i Gacko, rijeka Vrbas u Zapadnom dijelu, 1.420 ili 93 % je Istočnom a 7% u Zapadnom dijelu.
Izgradnja hidro i termo kapaciteta u Istočnom dijelu koštala bi samo nešto malo više nego auto-putevi, predviđeni u Zapadnom dijelu ali bi korist bila neuporedivo višestruko veća, kako tokom gradnje, tako i tokom eksploatacije, pa umjesto, da uzimamo stotine miliona maraka od izvoza električne energije, davaćemo stotine miliona maraka za otplatu anuiteta i pokriće gubitaka auto-puteva.
Za vrijeme mog predsjednikovanja Upravnim odborom Elektroprivrede usvojena je, 2001. godine, Strategija razvoja do 2021. godine, sa prioritetima, hidroelektrana u gornjem toku rijeke Drine, termoelektrane Gacko 2 i Ugljevik 2. Od tada pa do danas, sklapani su kojekakvi volšebni ugovori, plaćane odštete, Drina teče nosi megavate, postojeće termoelektrane Gacko 2 i Ugljevik 2 su pod upitnikom. Iako je gradnja kilometar auto-puta dva puta skuplja nego investicija za jedan megavat, korist je u obrnutom odnosu, nađu se sredstva, sigurni investitori, odriješi državna kesa, zavuče se duboko ruka u džep privredi i narodu da, putem akciza, finansira krajiške auto-puteve. Samo Kompaniji „Boksit“ dodatni namet, po osnovu povećanja cijene goriva, za iduću godinu, je 600.000 maraka. Da je bilo racionalnijeg gazdovanja, manje harčenja sredstava, na kojekakve donacije, plate i druge privilegije, enormnog broja zaposlenih, u Elektroprivredi, mogao se, iz vlastite dobiti i amortizacije, tokom deset godina, izgraditi bar jedan od gore pomenutih energetskih objekata, a siguran sam da bi i korisnici, u Republici Srpskoj, bili spremni da, na određeni način i pod određenim uslovima, participiraju u izgradnji takvih objekata.
b) Rudno bogatstvo Republike Srpske:
– Zalihe i proizvodnja uglja u Istočnom dijelu (Ugljevik, Gacko, Miljevina) učestvuju sa 65 %. – Zalihe i proizvodnja ruda obojenih metala, boksita, olova i cinka (Kompanija “Boksit“ Milići, Rudnik olova i cinka Sase) su 100% u Istočnom dijelu.
v) Šumsko i poljoprivredno zemljište:
– Od ukupnog etata, 2 miliona metara kubnih godišnje, cca jedan milion ili 50% je u Istočnom dijelu. – Kvalitetno poljoprivredno zemljište (Semberija, Podrinje, Popovo Polje itd.) čini 80 %.
Drastičan primjer zapostavljanja Istočnog dijela ogleda se, kroz program izgradnje auto-puteva. Gradi se i planira više stotina kilometara u Zapadnom dijelu radi većeg broja povezivanja sa Hrvatskom i Federacijom dok je Istočni dio, od toga izuzet. Nažalost i sa druge strane u Srbiji grade se auto-putevi prema OVK državi, „Bratskoj Crnoj Gori“, forsira Zelena transferzala. Zapadni dio, ili Podrinje je potpuno zapostavljen. Od Drine, lijevo i desno stotinu kilometara niti se gradi niti se uskoro planira gradnja, auto-puteva. Pa tako Drina i Podrinje, kao kičma i prostor, koji, umjesto da što čvršćim kopčama, privrednim, ekonomskim, kulturnim, saobraćajnim, bezbjedonosnim i tako dalje, spaja i učvršćuje narod sa obje obale, je primjer obesmišljene i neodgovorne politike i maćehinskog odnosa. Očigledno je, umjesto da Podrinje služi kao primjer za što jače i svestranije paralelne veze, između Srbije i Republike Srpske, Banja Luci više odgovara, auto-put preko Hrvatske do Beograda.
Inače, kada je u pitanju izgradnja auto-puteva u Republici Srpskoj, prioritet nije na racionalnom i ekonomičnom već na tome kako zaposliti vlastitu, odnosno krajišku, građevinsku operativu, koja ima ekskluzivitet da gradi kapitalne objekte i u Istočnom dijelu. Za sredstva, koja su utrošena i koja će se utrošiti, za izgradnju auto-puta Doboj-Banja Luka i raznih petlji po Lijevče Polju, moglo se hiljadu kilometara, magistralnih puteva, koliko ih približno ima u Republici Srpskoj, rekonstruisati i prevesti, u takozvane brze ceste, od čega bi, svakako i privreda i narod, sveukupne Republike Srpske, imao više koristi i sada i ubuduće nego od krajiških auto-puteva. Vraćanje dugova i pokriće troškova biće na teretu svim građanima Republike Srpske. Bilo bi na primjer dobro da se saopšte podaci kako posluje, odnosno koliko je isplativa, dionica auto-puta Doboj-Prnjavor. Da bi se otplaćivali anuiteti, pokrili troškovi tekućeg i investicionog održavanja, plate i drugo potrebno je da dnevno prođe minimum 10.000 vozila, sa putarinom od 5,00 KM. I jedno i drugo je nedostižno. Godinama sam skretao pažnju, a to činim i ovoga puta, da je prioritet nad prioritetima, izgradnja brze ceste, na koridoru Bijeljina-Han Derventa, sa kopčama do Sarajeva i Pala. Ova putna saobraćajnica, dužine cca 190 km, koja bi povezivala 17 opština, koje čine 21,93% teritorije Republike Srpske, 28,27 % od ukupnog stanovništva, koštala bi mnogo manje nego pomenuti auto-put Doboj-Prnjavor. Ova magistrala, ne samo da bi pospješila sveukupni razvoj pomenutih opština, racionalnije korištenje najvećih rudnih, šumskih i drugih prirodnih bogatstava, već bi i te kako doprinjela mnogo boljem povezivanju sa Zapadnim dijelom Srbije, posebeno sa Novim Sadom odnosno Vojvodinom.
Prelaskom vlasti sa Pala u Banja Luku, lično sam bio za tu opciju, desetostruko je povećan radni prostor i broj zaposlenih ali, ono što je posebno bitno istaći to su podaci koji govore, ko su i odakle su oni koji čine Organe vlasti a podaci su sledeći:
– Od 40 članova Senata, 5 je iz Istočnoga dijela. – Od 8 Predsjednika Republike, jedan je bio iz Istočnoga dijela. – Od 6 Predsjednika Narodne skupštine, jedan je bio iz Istočnoga dijela. – Od 9 Premijera, odnosno Predsjednika Vlade, ni jedan nije iz Istočnoga dijela. – Od 149 Ministara, 33 je iz Istočnoga dijela. – Nema niko iz Istočnoga dijela na čelu Agencija, kao i značajnijih javnih preduzeća.
Drastičan primjer, nepromišljenog i nekorektnog odnosa, koji čak vrijeđa dostojanstvo i intelektualni, moralni i poslovni kredibilitet ljudi iz Istočnog dijela, je činjenica da se, dvadeset godina, za direktore dva javna velika preduzeća, „Elektroprivreda Republike Srpske“, sa sjedištem u Trebinju i „Šume Republike Srpske“, sa sjedištem u Sokocu, dovode kadrovi iz Krajine.
Koliko je i zbog čega Istočni dio mnogo siromašniji govore i sledeći nezvanični podaci:
– Oko 80 % iz sredstava od prodaje Telekoma plasirano je u Zapadnom dijelu. – Oko 90 % sredstava banaka, koje su propale, plasirano je, pravnim i fizičkim licima, u Zapadnom dijelu. – Oko 80 % sredstava za raznorazne subvencije plasirano je u Zapadnom dijelu. – Prosječne plate u privredi, a posebno van privrede, zbog enormno visokih primanja državne i paradržavne administracije, su za 2 puta veće nego u Istočnom dijelu. – Siromaštvo, pad nataliteta, iseljavanje, mnogo je više prisutno u Istočnome dijelu.
Ako hoćemo, a trebali bi i morali, da mijenjamo stanje odnosa i da nam je život što manje rutaviji, ne treba da imamo dlake na jeziku. Mislim da su Komore, komorska udruženja, odnosno članovi Komora, u Istočnom dijelu, prevashodno dužni da, na stručan i kompetentan način, učestvuju u kreiranju raznih aktivnosti, koje treba i mogu da doprinesu da se bitno promjeni stanje u korist Istočnog dijela Republike Srpske.
Republika Srpska može opstati i uspješno se razvijati, na dobrobit svih njenih građana, samo pod uslovom da je u svakom pogledu cjelovita, da svi njeni građani imaju ista prava, šanse i mogućnosti, da se iskažu kao svoji na svome a to iziskuje potrebu da se, bitnije i što hitnije, promjeni odnos vlasti prema Istočnom dijelu jer ako se to ne učini neće nam trebati ni makadamski putevi.
