Soko 522, nijemi podsjetnik na događaje koji su obilježili historiju ovih područja
Soko 522 je nijemi podsjetnik na događaje koji su obilježili historiju ovih područja.
Krajem Drugog svjetskog rata, odnosno 1948. godine, jugoslavenski režim na čelu s Titom i Komunističkom partijom Jugoslavije ogradio se od Staljinovog SSSR-a. To je označilo početak hladnog rata tadašnje Jugoslavije sa novostvorenim Istočnim blokom
Stalne ratne napetosti, ekonomska kriza te pojačane unutrašnje represije primorali su tadašnju Jugoslaviju da pokrene vlastitu vojnu proizvodnju, što dovodi do nagle industrijalizacije do tada pretežno ruralne zemlje.
Prilikom proizvodnje različite vrste naoružanja na području bivše Jugoslavije posebna važnost se pridavala avijaciji.
Prvi prototip aviona 522 br. 60001 napravljen je u tvornici Ikarus u Zemunu, a probni let u vazduhoplovnom centru izveo je potpukovnik Mihajlo Grbić 19. juna 1955. Kad je drugi prototip aviona 522 br. 60002 bio skoro dovršen u Ikarusu, komanda ratnog vazduhoplovstva (KRV) donosi odluku o prekidu rada na prototipu i o predaju kompletne dokumentacije tvornici Soko u Mostaru.
Sklopovi i elementi aviona 522 pažljivo su transportirani u Mostar, i to je bio znak da će Soko preuzeti proizvodnju nulte serije aviona 522. Drugi prototip je sklopljen u mostarskoj tvornici krajem iste godine, a početkom sljedeće godine je ispitan u vazduhoplovnom centru.
Početkom 1957. godine u dogovoru sa KRV, mostarski Soko je trebao završiti deset aviona 522 iz predserije, tzv. "nulte serije", ali zbog nedostatka materijala i opreme proizvodnja je odgođena. U oktobru 1957. godine poletio je prvi avion 522 iz predserije br. 60101 proizveden u Sokolu, da bi konačno do kraja godine bila završena kompletna predserija od deset aviona. Tokom 1958. godine uspješno je proizvedena i isporučena serija od 35 aviona.
Iduće godine isporučen je još 31 avion 522, i na kraju do 1961. godine još 44 aviona ove serije.
Tvornici Soko Mostar je 522 bio prvi serijski proizveden avion u 110 primjeraka i dva prototipa. Ovaj jednokrilni dvosjedni borbeni avion sa duplim komandama služio je za školovanje i borbenu obuku na Vojnoj vazduhoplovnoj akademiji (VVA) i u Školi rezervnih oficira avijacije (ŠROA), a u ratnom vazduhoplovstvu je bio u upotrebi do 1977. godine.
Nakon što je izašao iz upotrebe 1977. godine i kada ga je zamijeno Galeb G-2, Soko 522 je predat na korištenje vazduhoplovnom savezu Jugoslavije, gdje je bio u upotrebi za razne namjene.
Posebno zapažena njegova "uloga" je u snimanju ratnih jugoslavenskih filmova. Vjerodostojno je, sa odgovarajućim oznakama, predstavljao poznatog njemačkog lovca iz drugog svjetskog rata Foke Wulf FW-190.
Danas ih je na području bivše Jugoslavije ostalo samo desetak, koliko-toliko očuvanih, ali nijedan ne može letjeti.
Jedan od tih "očuvanih" primjeraka se nalazi i ispred Mostarskog aerodroma zahvaljujući EUFORO-vim vojnicima koji su ga nakon rata pronašli u jednom vojnom hangaru i reparirali ga.
Ovaj primjerak aviona Soko 522 svečano su 28. decembra 2005. godine predali Aerodromu u Mostaru kao vojni eksponat i turističku atrakciju.
Soko 522 danas je rijedak, ima ih u Americi kod privatnih kolekcionara i koriste se uglavnom na aeromitinzima. Ovaj avion teško je naći za kupiti.
Maksimalna brzina 333 km/h, krstareća brzina 297km/h, minimalna brzina 135km/h, max.brzina penjanja 7,9m/s, praktični plafon 5 070 metara, dolet 605 km, dužina zaleta 320m, dužina pristajanja 580m.
Dimenzije aviona:
Razmah krila 11 m, dužina 8,77m, visina 3,69 m, prazan 2020 kg, u letu 2 564 kg.
Naoružanje:
Dva fiksna mitraljeza u krilima Colt Browning M-3 kalibra 12,7 mm sa po 150 komada metaka, dvije bombe od 50kg ili četri od 25 kg, dva navođena raketna zrna SCAR 2,25 (127mm).
