Velika razaranja
65

Zaboravljena epizoda: Kako su saveznici bombardovali Sarajevo u Drugom svjetskom ratu

Piše: Belmin Herić
Bistrik nakon bombardovanja (Foto: Historijski arhiv BiH)
Bistrik nakon bombardovanja (Foto: Historijski arhiv BiH)
Iako je primarna meta savezničkih bombardovanja u Bosni i Hercegovini pa tako i u Sarajevu, bila njemačka infrastruktura i željeznice, često su zbog nemogućnosti preciznog gađanja žrtve bili civili.

Savezničkim prodorom u Italiju saveznicima se otvorila mogućnost da sa tog teritorija polijeću avioni koji bi mogli bombardovati njemačke položaje na širem području Zapadnog Balkana. Samim tim Sarajevo kao čvorište komunikacijskih veza je postalo meta saveznika.

Antisaveznička propaganda NDH
Antisaveznička propaganda NDH

Prvi napad na Sarajevo je izvršen 25. novembra 1943. godine, američki bombarderi B-25 su se uputili na Sarajevo, no zbog oblačnog vremena nisu vidjeli mete te su bacili samo četiri bombe. Bombe su pale na područje Kovačića, no kako je tada to područje bilo uglavnom nenaseljeno nije bilo žrtava.

Naredni napad je izvršen nekoliko dana kasnije 29. novembra 1943. godine. Tridesetetak bombardera B-25 je ciljalo kasarne i željezničke instalacije u Sarajevu. Bačeno je oko 160 bombi ukupne mase preko 36 tona, ali zbog dimne zavjese bombardovanje nije bilo precizno nego su bombe ispuštene na širem prostoru grada. Primarna meta je bila stanica na Bistriku te zgrada "Konak" gdje je bila smještena njemačka divizija. No umjesto toga pogođenu su okolne ulice, te je stradalo civilno stanovništvo.

Roosevelt i Staljin
Roosevelt i Staljin "bombarduju" BiH, propaganda NDH

Pogođene su ulice: Trebevićka, Travnička, Cicin han, Gornji Soukbunar, Mjedenica, Balibegovica, Bistrik, Turbe, Medrese, Pirin Brijeg, Sagrdžije, Kaukčije Abdulah-efendije, Toromanova, Kečina, Ćemrlina, Hrgića. Prema župskom nazdorništvu tada je poginulo 127 građana Sarajeva a 90 kuća je uništeno. Bombardovanja 27. juna i 18. jula 1944. godine su bila manjeg obima te je bombardovan tadašnji aerodrom u Rajlovcu, kao i protivavionska baterija na Kovačićima.

Intenzivni napadi na Sarajevu počinju u septembru 1944. godine. Prodorom Sovjetskih snaga sa istoka Nijemcima se sužava manevarski prostor te je Sarajevo postaje čvorište za povlačenje njemačkih snaga sa juga Balkana. Već 8. septembra gađano je područje Starog Hrasnog i Alipašin most. Samo bombardovane nije bilo uspješno, jer su mete promašene. Bombe su umjesto toga pogodile Kovačiće i izbjeglički logor gdje su se nalazile izbjeglice iz istočne Bosne. Pronađeno je 255 tijela ali broj žrtava je zasigurno bio i veći jer se smatra da su neka tijela u potpunosti izgorila od posljedica požara.

Najteži napad na Sarajevo desio se 7. novembra, združene snage američkog i britanskog zrakoplovstva s u taj dan ispustile čak 453 tone bombi. Prvi dio napada koji su izvršile američke snage pogodio je naselja Dolac Malta, Alipašin Most i Švrakino selo. Drugim napadom, koji su izvršile britanske snage, pogođeno je šire područje grada od Čengić Vile preko Skenderije sve do Soukbunara. Izvještaj Kotarskog nadzorništva narodne zaštite od 13. novembra navodi 300 poginulih i 220 ranjenih.

Zgrada preko puta tadašnje domobranske bolnice (Foto: Historijski muzej BiH)
Zgrada preko puta tadašnje domobranske bolnice (Foto: Historijski muzej BiH)

U zgradi Bratiske blagajne (u ulici Danijela Ozme) bomba je eksplodirala nakon što je probila krov i četiri sprata, pronađeno je 78 žrtava ali je također i nepoznat broj ljudi potpuno raznesen. Bombardovanje je nastavljeno sa manjim intenzitetom sve do kraja godine, a primarna meta je uvijek bila željeznička infrastruktura u području Alipašinog mosta.

Nakon završetka Drugog svjetskog rata, žrtve savezničkog bombardovanja nikada nisu precizno prebrojane. Prema procjenama stradalo je oko 650 osoba, no mnoga tijela nikada nisu pronađena zbog intenziteta eksplozija i požara koji su ih pratili.