Zašto je Inzkova odluka najveći poslijeratni udarac politici obesmišljavanja Bosne i Hercegovine
Reakcije stranaka iz entiteta Republika Srpska odraz su ozbiljnih političkih posljedica koje će dugoročno proizaći iz odluke, odnosno obaveze da se odreknu svih značajnih ličnosti koje su zapravo provodile ideju stvaranja RS-a, ali i samog narativa o pravednosti takve borbe, shvatanja formulisanog izrazom odbrambeno-otadžbinski rat.
Prva reakcija koja se mogla čuti i prilikom prvih najava da bi Inzko mogao donijeti izmjene Krivičnog zakona, uglavnom je išla u smjeru shvatanja da bi zabrana mišljenja, pa makar se ona odnosila i na utvrđene pravne činjenice, predstavljala uvođenje "verbalnog delikta".
Međutim, sličan zakon u drugačijoj formi, kojim se zabranjuje negiranje genocida i drugih ratnih zločina, postoji u Srbiji još od 2009. godine, što potvrđuje da, u načelu, uopšte nije sporna zabrana iznošenja mišljenja i stavova kojim se negiraju utvrđene sudske presude ili veličaju ratni zločinci.
Očito je da za predstavnike srpskih stranaka u BiH i vlasti u Srbiji nije problem zabrana negiranja genocida i drugih ratnih zločina, sve dok ona ne uključuje presude Međunarodnog krivičnog suda za bivšu Jugoslaviju. U prevodu, srpske stranke će prihvatiti zabranu negiranja svakog zločina sve dok u njemu nisu učestvovale srpske ratne vlasti u regionu.
Krivični zakon u Srbiji, za razliku od bosanskohercegovačkog, ne uključuje odluke Međunarodnog krivičnog suda za bivšu Jugoslaviju, a koji je svojim presudama utvrdio postojanje sveobuhvatnog Udruženog zločinačkog poduhvata, UZP-a za Sarajevo, genocida u Srebrenici u koje je bilo uključeno vojno i civilno rukovodstvo tadašnje formalno-pravno nepostojeće Republike Srpske.
Postavlja se pitanje zašto takva reakcija lidera srpskih stranaka, jer s Inzkovim zakonom i bez njega, presude MKSJ ostaju na snazi i nikakvo ih lično uvjerenje ne može promjeniti. Međutim, "front" za očuvanje srpskog ratnog narativa Inzkovim potezom pomjerio se duboko u prostor nad kojim srpske vlasti imaju djelomičnu kontrolu, i zbog toga ovolika nervoza. On je načet presudama MKSJ-a, presudom Međunarodnog suda pravde, presudama Suda Bosne i Hercegovine i posljedično brojnim rezolucijama od SAD-a do EU. Donedavno je najveći udarac bila crnogorska rezolucija, ipak Inzkov potez je zasjenio sve drugo.
Osuđujuće presude MKSJ-a obuhvataju veliki broj osoba koje su donosile najznačajnije odluke tokom rata i mnoge od njih su dio srpskog narativa o pravednosti borbe i njen "simbol". Kad nestane simbolike, a neupitno ovim zakonom hoće, polako će se nagrizati narativ da je nezavisna Republika Srpska bila jedini mogući, moralno opravdan i smislen cilj srpskog rukovodstva.
Da bi održali uvjerenje o toj "pravednosti" današnje rukovodstvo mora imati političku moć da kroz obrazovne, kulturne i političke institucije stvara paralelnu stvarnost u kojoj su Karadžić i Mladić heroji, Republika Srpska država, a Bosna i Hercegovina privremena kategorija. Bez stalnog održavanja takve stvarnosti srpski lideri neće moći održati davno uspostavljeni narativ, što bi dugoročno značilo da će srpska politika svoj okvir djelovanja, ciljeve i pristup morati mijenjati.
Inzkovim zakonom ne samo da je kažnjivo institucionalno negiranje zločina i veličanje zločinaca već i verbalno, a time i trajno onemogućeno održavanje spomenutog narativa.
Upravo zbog toga, danima se Miloradu Dodiku priviđaju Austro-Ugari, nacisti i kojekakvi ultimatumi s početka prošlog stoljeća, jer zadnja linija odbrane spomenute politike je preslikavanje starih političkih kategorija na moderne. U nadi da se očuva jedinstvo, bazirano na iluzijama i izvrnutoj stvarnosti, ni politički protivnici ne smiju biti prikazani u svojoj realnoj manifestaciji.
Hana Hadžiavdagić: Onima koji imaju "rezervne" države želim da barem poštuju zemlju u kojoj žive
