Slaveći neustavno
66

Zašto RS insistira da Dan entiteta bude baš 9. januar: Uvod u genocid i druge zločine

S. H.
Osuđeni ratni zločinci i nekadašnji čelnici RS-a Biljana Plavšić i Radovan Karadžić
Osuđeni ratni zločinci i nekadašnji čelnici RS-a Biljana Plavšić i Radovan Karadžić
Deveti januar ne može biti Dan Republike Srpske po zakonu RS-a, ali Dan Republike Srpske je nesporan i RS ima pravo na Dan Republike. To je zvanični stav Ustavnog suda BiH. Ipak, vlasti tog entiteta insistiraju i ne odustaju da baš 9. januar bude dan entiteta.

A kako je sve krenulo. Nepunu godinu nakon prvih višestranačkih izbora u Bosni i Hercegovini ratna djelovanja koja su se već uveliko događala u Hrvatskoj prenesena su u Bosnu i Hercegovinu. Prvo bosanskohercegovačko mjesto koje je već u septembru 1991. godine iskusilo ratne strahote bilo je selo Ravno.

Formiranje paralelnih struktura

Raspad Jugoslavije pratio je i proces formiranja paralelnih struktura vlasti. Na Palama, nedaleko od Sarajeva, 24. oktobra 1991. godine formirana je Skupština srpskog naroda u Bosni i Hercegovini. Ova skupština je 9. januara 1992. godine usvojila i Deklaraciju o proglašenju Srpske Republike Bosne i Hercegovine (njeno ime je 12. augusta iste godine promijenjeno u Republika Srpska). Sadašnje vlasti RS-a, ali i opozicija tog entiteta insistiraju na ovom datumu, jer žele poručiti da je RS nastala prije rata, a zanemarujući pri tome kršenje svih zakonskih odredbi i međunarodnih akata u tom procesu, kao i odluke tadašnje Republike BiH koja je jedina imala pravo odlučivati u procesu disolucije Jugoslavije.

Evropska zajednica donijela je Deklaraciju o Jugoslaviji 16. decembra 1991., s pozivom svim jugoslavenskim republikama da do 23. decembra 1991. godine apliciraju za nezavisan državni status. Vrlo brzo Predsjedništvo Socijalističke Republike Bosne i Hercegovine je 20. decembra 1991. godine donijelo Odluku o podnošenju zahtjeva za priznavanje Socijalističke Republike Bosne i Hercegovine kao nezavisne države, uz napomenu da ova odluka nije imala podršku srpskih članova Predsjedništva.

Međutim, na osnovu izvještaja Arbitražne komisije Konferencije o Jugoslaviji, međunarodno priznanje Bosne i Hercegovine uslovljeno je provođenjem općeg referenduma pod međunarodnom kontrolom. U skladu s tim, Skupština Socijalističke Republike Bosne i Hercegovine je na zajedničkoj sjednici oba vijeća, 25. januara 1992. godine, donijela odluku o raspisivanju republičkog referenduma o suverenosti i nezavisnosti Bosne i Hercegovine. Ni ova odluka nije dobila podršku većeg broja predstavnika srpskog naroda, koji su tada i napustili Skupštinu Socijalističke Republike Bosne i Hercegovine.

Dan Republike Srpske obilježava se 9. januara zato što je na taj datum 1992. godine skupština srpskog naroda u sarajevskom hotelu Holiday Inn proglasila republiku srpskog naroda u Bosni i Hercegovini kao nezavisnu cjelinu unutar Bosne i Hercegovine, s ciljem da je pripoji Jugoslaviji koja se tada već raspadala. Ta skupština je održana suprotno svim evropskim preporukama. Prema toj odluci Republika Srpska je trebala ostati sastavni dio Jugoslavije.

U tom procesu, brojni ustavni stručnjaci smatraju da je prekršen tadašnji Ustav BiH, jer su pitanje otcjepljenja i nezavisnosti mogle pokrenuti samo republike koje su činile saveznu Jugoslaviju.

Čak je i pet ustavnih sudova i to Francuske, Njemačke, Španije, Italije i Belgije, pri izučavanju historijsko-pravnog pitanja Jugoslavije, potvrdilo državnost republika kao polaznu tačku jugoslavenske federacije.

Srbi su se žalili na preglasavanje, a njihovi politički predstavnici u Predsjedništvu RBiH Biljana Plavšić i Nikola Koljević su tražili i međunarodnu arbitražu, ali su odbijeni.

Uvod u genocid

Deveti januar 1992. godine pokrenuo je niz poteza koji su mimo svih zakonskih osnova rezultirali osnivanjem tzv. autonomnih oblasti na teritoriji BiH.

Političke procese srpskog naroda tada su vodili Radovan Karadžić, Biljana Plavšić, Momčilo Krajišnik, Nikola Koljević, Radoslav Brđanin, Velibor Ostojić i brojni drugi, a svi su završili na optuženičkoj klupi u Hagu te su optuženi za teške ratne zločine. Kao rezultat svih navedenih protuustavnih poteza uslijedio je rat, odnosno agresija na Republiku BiH koja je na referendumu 1. marta 1992. izglasala nezavisnost koju su priznale sve svjetske organizacije, ali i države svijeta.

Rat koji je trajao do gotovo samog kraja 1995. rezultirao je brojnim žrtvama, etničkim čišćenjem, ali i genocidom u Srebrenici, što je potvrđeno presudama u Hagu. A sve je počelo i ozvaničeno 9. januara 1992.

Podsjetimo, Ustavni sud BiH je u martu 2019.godine, odlučujući po apelaciji devet delegata Vijeća naroda Republike Srpske, donio odluku kojom je stavio van snage odredbu Zakona o Danu Republike Srpske, prema kojoj se on obilježava 9. januara. Neustavan je dio Zakona u kojem stoji da se "na osnovu potvrđene volјe građana Republike Srpske, 9. januar utvrđuje kao Dan Republike Srpske".