Beogradska sahat-kula ponovo otvorena: Tačno vrijeme sa sve četiri strane svijeta

“Čim vidite objekat, možete da ga svrstate u period Osmanlija, ovakve kule su bile tipične za turske čaršije, one su se vrlo često tamo javljale, ali vrlo rijetko u utvrđenim gradovima”, istakla je Rajić jednu od specifičnosti sahat-kule Kalemegdana.

Slična sahat-kula iz tog vremenskog perioda nalazi se u Novom Sadu, na Petrovaradinskoj tvrđavi.

Što se samog sata tiče, kako je kazala predstavnica Beogradskih tvrđava, on se sastoji od satnog mehanizma, tegova uz pomoć kojih je funkcionisao i gongova. Bez navijanja može da radi do dvije sedmice.

Sat koji se vidi sa četiri strane svijeta, otkucava gongove na sat, pola sata i 15 minuta, s tim što počevši od jedan, redom, na pun sat, do dvanaest sati otkuca ukupno dvanaest gongova kako bi se znalo da je podne.

Sat Beograda, jedini takve vrste, ljude i zvukom obavještava o vremenu.

Kulu gradili Austrougari i Turci

Gradnja sahat-kule na Kalemegdanu je počela 1740. godine, za vrijeme austrougarske uprave.

Izgradnju kule započeo je venecijanski graditelj Andrea Cornar, koji je postao graditelj kod Osmanlija pošto je Beogradskim mirom 1739. godine Turska dobila grad bez borbe. Na osnovu jedne odredbe ovog mira, Austrija je morala da poruši sva novoizgrađena utvrđenja. Još jednom je Austrija uspjela da osvoji Beograd oktobra 1789. godine. Svištovskim mirom 1791. godine Austrijanci napuštaju Beograd, a janičarima se zabranjuje ulazak u Beogradski pašaluk. Kula je u međuvremenu dovršena 1789. godine, tada već pod turskom vlašću, ali sa istim graditeljem.

Današnji sat, koji je izrađen početkom 20. vijeka u zvonolivnici Pantelić iz Zemuna, “popravljen” je 2002. godine, međutim on danas funkcioniše po savremenim tehnološkim metodama. Popravku starog mehanizma izvršili su Švajcarci, ali nije poznato šta je sa mehanizmom iz turskog vakta.

Beogradska tvrđava

Beogradska tvrđava podignuta je prema podacima JP Beogradske tvrđave i Zavoda za zaštitu spomenika Beogarda na grebenu iznad ušća Save u Dunav u razdoblju od 2. do 18. stoljeća kao kompleks odbrambenog karaktera. Tvrđava je danas svojevrstan muzej istorije Beograda. Ovu celinu čini sama Beogradska tvrđava, podijeljena na Gornji i Donji grad i park Kalemegdan.

Zbog izuzetnog strateškog značaja, na ovom mjestu je u 2. vijeku podignuto utvrđenje – rimski kastrum, kao stalni vojni logor IV Flavijeve legije. Poslije rušenja od strane Gota i Huna, utvrđenje je obnovljeno u prvim decenijama 6. vijeka. Nepuni vijek kasnije, razaraju ga Avari i Sloveni.

Uz utvrđenje na brijegu iznad ušća Save u Dunav, nastao je antički Singidunum, a na istom mjestu i slovenski Beograd. Beogradska tvrđava često je rušena i obnavljana. Iznad rimskih zidina stoje srpski bedemi, a preko njih, turske i austrijske fortifikacije. 

Pod vlašću despota Stefana Lazarevića, kao novo središte Srbije, Beograd je ojačan prostranim utvrđenjima Gornjeg i Donjeg grada. U starom kastelu podignut je despotov dvor, a na Savi je dograđeno ratno pristanište. 

Za Osmanlije i Austrogare je Beograd bio podjednako važan i ključno utvrđenje tokom ratnih sukoba u 18. vijeku. Pod austrijskom okupacijom, poslije izgradnje novih modernih utvrđenja, Beogradska tvrđava je predstavljala jedno od najjačih vojnih uporišta u Evropi. Građena je prema projektima generala Nikole Doksata Demoreza, Švajcarca u austrijskoj službi.

Za Turke je Beograd bio “Dar-ul Džihad” i po nekim podacima imao je u to doba više od tristo džamija. Njihovom povratku u Beograd 1740. godine prethodila su rušenja svih novopodignutih utvrđenja. Do kraja 18. vijeka Beogradska tvrđava je, ne računajući porušene džamije unutar nje, dobila oblik koji danas ima. U ratnim razaranjima tokom proteklih decenija porušeni su gotovo svi objekti u Gornjem i Donjem gradu, a bedemi znatno oštećeni.

Na prilazu Gornjem gradu nekada se širilo prostrano tvrđavsko polje – Kalemegdan (kale-tvrđava i meydan-polje). Poslije povlačenja Turaka u drugoj polovini 19. veka, polje je pretvoreno u park. Iz pravca centra Beograda, preko Kalemegdana, u Beogradsku tvrđavu se ulazi kroz Stambol kapiju (unutrašnja i spoljna) i Sahat kapiju. 

Turska vojska je predala ključeve grada i  povukla se 1867. godine nakon čega Kalemegdan gubi na vojnom značaju.

Turbe iz 1783. godine

Pored Sahat kule i okviru zidina je Damad-Ali pašino turbe izgrađeno 1783. godine, jedan od rijetkih sačuvanih spomenika islamske arhitekture u Beogradu, Rimski bunar – dubok oko 60 metara, a do nivoa vode (35 m) spušta se dvojno spiralno stepenište, ostaci zamka despota Stefana Lazarevića iz 15. vijeka

Na Gornjem gradu se nalaze i simbol Beograda – spomenik “Pobednik”, spomenik despotu Stefanu Lazareviću, Crkva Ružica i Kapela svete Petke.

Na Kalemegdanu se nalaze Spomen obilježje predaje ključeva Beogradske tvrđave, Spomenik zahvalnosti Francuskoj, Umetnički paviljon “Cvijeta Zuzorić”, Muzički paviljon, Veliko stepenište, Zoološki vrt, dječiji zabavni park, više spomenika i skulptura, sportskih igrališta i ugostiteljskih objekata.

Prepoznatljiva sa kipom “pobjednika” Beogradska tvđava ili Kalemegdan je jedno od najposjećenijih turističkih mjesta u Srbiji.