Češka opozicija srušila premijera Babiša: Mogu li nove snage "otupiti" oštricu evropske desnice
Prema zvaničnim podacima Zavoda za statistiku Češke, nakon 100 posto prebrojanih glasova, koalicija desnog centra Zajedno (SPOLU) osvojila je 27,79 posto glasova što je bilo dovoljno da pobijede populističku i vladajuću stranku ANO 2011 koju predvodi češki premijer, inače druga najbogatija osoba u ovoj zemlji, Andrej Babiš.
Pobjedom opozicije, vladavina stranke ANO, ali i premijera Babiša nakon 6 godina dovedena je u pitanje s obzirom da niti jedna stranka opozicionog bloka ne želi ulaziti u pregovore s dosadašnjim premijerom Češke čiji su mandat obilježili brojni skandali, a posljednji u nizu odnosio se na aferu utaje poreza koja je otkrivena kroz objavljivanje Pandora papira.
Ko su predstavnici češke opozicije?
Iako su češki opozicionari odnijeli pobjedu, ono što treba naglasiti jeste interesantan sastav koalicije Zajedno. Ovu koaliciju koja predvodi opoziciju u Češkoj predstavljaju tri stranke i to Građansko - demokratska stranka na čijem je čelu Petr Fiala, liberalna opcija TOP 09 i Demokršćanska unija KDU-ČSL čiji je predstavnik Marian Jurečka.
"Mi smo promjena, i vi ste promjena. Očekujemo da će svi poštovati ustavna pravila, volju birača i da će uskoro dati priliku da oni koji imaju većinu glasova formiraju vladu", rekao je čelnik Građansko-demokratske stranke Petr Fiala.
Osim predstavnika koalicije Zajedno, češki parlamentarni izbori donijeli su i rast drugog opozicionog bloka koje predvode dvije liberalno orijentirane stranke koje su na ovim izborima osvojile ukupno 15,6 posto glasova što je bilo sasvim dovoljno da zauzmu treće mjesto u novom sazivu parlamenta.
Drugi opozicioni blok čine zapravo dvije stranke. Prva od njih jeste Češka piratska stranka na čijem se čelu nalazi aktivista i osebujni političar Ivan Bartoš.
Osnovne politike koje stranka potencira prije svega se odnose na zaštitu okoliša, veće oporezivanje multinacionalnih kompanija, podršku malim i srednjim preduzećima kao i veću zaštitu građanskih sloboda.
Osim pirata, drugi opozicioni blok čini i stranka STAN koju vodi Vit Rakušan koja također predstavlja proevropsku opcija koja se zalaže za liberalizam, ali i rješavanje brojnih pitanja koja se tiču lokalnih zajednica.
Iako je stranka Andreja Babiša pojedinačno gledano najjači politički subjekt, koalicija dva opoziciona bloka donijela bi opoziciji 108 od ukupno 200 parlamentarnih mjesta što bi bilo sasvim dovoljno za formiranje vlasti i potpunu promjenu političke paradigme u ovoj centralnoevropskoj državi.
Kakve politike njeguje opozicija?
Iako su se opozicione partije složile oko jedinstvenog cilja koji se tiče rušenja Andreja Babiša, ono što je zanimljivo jeste da opozicione partije dijele i neke potpuno oprečne političke stavove.
Prema informacijama koje su prema javnosti do sada slale stranke opozicije, Češka piratska stranka i STAN mogu se deklarirati kao čvrsti zagovornici evropskih integracija koji smatraju kako bi se Evropski parlament kao institucija trebao ojačati.
Također, Češka piratska stranka, tačnije njen lider Ivan Bartoš, nekoliko puta je naglašavao kako bi Češka trebala težiti prema liberalnoj zapadnoj Evropi što je suprotnost politici koju je vodio do sada vodio premijer ove zemlje Andrej Babiš.
U izjavi za Reuters, Ivan Bartoš je govorio kako Češka Republika mora preispitati i svoj položaj unutar Višegradske grupe za koju je naglasio kako je svojom politikom otišla suviše desno te da se udaljava od evropskih ideja.
"U evropskom kontekstu, ne želite biti u skupini zemalja u kojima pobjeđuju interesi mađarskog premijera Orbana koji ima autoritarne tendencije, krši ljudska prava i maltretira ljude zbog različite seksualne orijentacije u Mađarskoj. Slična je stvar i u Poljskoj gdje je na čelu vlade desničarska stranka Pravo i pravda (PiS)", rekao je Bartoš.
S druge strane, vodeći opozicioni blok češke opozicije koji nastupa pod imenom Zajedno čine tri političke opcije. Stranka koja predvodi ovaj blok je Građansko-demokratska partija na čelu s Petrom Fialom.
Iako su stranka, ali i njen predsjednik, potencirali određene ideje koje se vežu za euroskepticizam, za razliku od Babiša, Fiala se može okarakterisati kao osoba koja snažno zagovara evropske integracije.
"Imamo priliku da prestanom sa zaduživanjem države te da ostanemo dio demokratske Evrope", rekao je Fiala.
Important news for the EU. At the time when EU is struggling with belligerent Hungary and Poland, the next Czech govt will be strongly pro-European and next PM, Petr Fiala, is the polar opposite of Babis. This matters because the Czechs will hold EU Council presidency in 2022. https://t.co/PlCj2uIKuI
— Anton Spisak (@AntonSpisak) October 9, 2021
"Članstvo u Evropskoj uniji za našu koaliciju nema alternativu. To je jedinstvena prilika da se naša tranzitna i izvozno orijentirana zemlja usidri u evropskom prostoru i ojača njegov prosperitet. Nećemo dozvoliti 'Czecexit'. Vidjeli smo kakvu je grešku napravila Velika Britanija", rekla je predsjednica stranke TOP 09 Marketa Pekarova Adamova.
Češka opozicija relaksira odnose unutar EU
Ukoliko se dvije opozicione grupe unutar Češkog parlamenta uspiju dogovoriti oko formiranja vlasti, vladajuća stranka i njen premijer Andrej Babiš postat će stvar političke prošlosti na prostoru Češke.
Samim tim, može se očekivati kako će dolazak novih političkih snaga značajno destabilizirati desničarske političke formacije koje dominiraju na prostoru centralne Evrope te koje kroz brojne aktivnosti vrše utjecaj i na područje Zapadnog Balkana.
Češki premijer Andrej Babiš, osim što se zagovarao izlazak Češke Republike iz EU, gajio je i druge kontroverzne antibriselske stavove koji se se najčešće artikulirali kroz sastanke Višegradske grupe, gdje su predstavnici Mađarske, Slovačke, Češke i Poljske često pokazivali jedinstvo kada je riječ o antimigrantskoj politici, ali i drugim pitanjima o kojima je ostatak zapadne Evrope ima drugačije mišljenje.
Osim sastanaka Višegradske grupe, čelnici ovih zemalja, uključujući i Babiša, svoje stavove prenosili su i balkanskim istomišljenicima. To se prije svega odnosi na Aleksandra Vučića, Janeza Janšu, ali i člana Predsjedništva BiH Milorada Dodika koji su zajedno s članovima Višegradske grupe prisustvovali nedavnom Demografskom samitu u Budimpešti gdje su ponovljeni određeni kontroverzni i antibriselski stavovi.
Iako češku opoziciju nakon izbora očekuje težak zadatak pregovora oko formiranja nove koalicije, analitičari su saglasni kako će "vjetrovi promjena" koji dolaze iz ove zemlje značajno relaksirati odnose između zapadnog i istočnog dijela Evropske unije.
Koalicija koja se većinom sastoji od stranaka koje se mogu okarakterisati kao proevropske značajno će doprinijeti i "otupljivanju" desničarske politike koju unutar EU predvode Mađarska i Poljska, a koju su objeručke prihvatili i pojedini političari kako na istoku Evrope, tako i na prostoru Zapadnog Balkana.
