Duhovi prošlosti nad Mijanmarom: Šta je razlog vojnog udara i koliko traju sukobi
Mijanmar ili Burma, kako se ranije za vrijeme britanske vladavine ova država zvala, imala je otprilike sličnu historiju razvoja kao i ostali dijelovi Azije koji su bili pod britanskom kontrolom. Tokom Drugog svjetskog rata zemlja je bila i pod velikim utjecajem Japana koji je nastojao iskoristiti Mijanmar kao marionetsku državu za ostvarivanje svojih političkih i drugih interesa.
Prije i tokom rata burmanski političari nastojali su kroz razne aktivnosti pripremati pogodno tlo za proglašenje nezavisnosti države. U tom pokretu za nezavisnost vodeću ulogu je imao Aung San, otac sadašnje predsjednice Aung San Suu Kyi. Tokom 1944. godine Aung San osniva i pokret koji je promovirao antijapansku politiku. Upravo taj pokret pod nazivom Antifašistička liga slobode bio je najzaslužniji za pad japanske vlasti u Mijanmaru 1945. godine.
Kada počinju problemi?
Prvi politički prevrati u ovoj zemlji počeli su nakon 1947. godine i dogovora iz Pang Longa, kojim se Mijanmar zvanično riješio britanske vlasti. Na čelo države izabran je upravo Aung San, međutim njegova vladavina nije trajala mnogo i već 1947. godine radikalne grupe nezadovoljne razvojem događaja u Mijanmaru izvršile su atentat na novog mijanmarskog lidera.
Nakon Sana na čelo države dolazi U Nu koji predvodi zemlju u postbritanskom periodu. Iako je Mijanmar proglasio svoju nezavisnost od Britanije, pojedine etničke skupine (kojih u Mijanmaru ima više od 135) nisu bile zadovoljne ovom odlukom te su krenule u rat protiv vlade. Narod Karen predvodio je nezadovoljne skupine, a ubrzo su se pridružili i drugi nezadovoljni narodi koji su željeli samostalnost od centralne vlasti.
Nakon desetogodišnje vladavine U Nua, koja je i pored brojnih etničkih podjela unutar države i pojave vojne kineske grupacije Kuomintang uspjela ekonomski oporaviti zemlju, 1962. godine dolazi i do prvog vojnog udara. Naime, vojska je izrazila nezadovoljstvo politikom koju provodi Nua te su odlučili na vlast postaviti generala Ne Wina. Ustav države je suspendovan i zemlja je ušla u period autoritarne vladavine koja je trajala punih 26 godina.
Prvi pokušaj uspostavljanja civilne vlasti dogodio se 1988. godine, kada su organizovani masovni protesti stotina hiljada studenata koji su tražili uspostavljanje demokratije i svrgavanje vojne hunte s vlasti. Usljed sve većeg nezadovoljstva građana, ali i u samim redovima vojske, Ne Win odstupa s vlasti, što je Mijanmar uvelo u jednomjesečni period civilne vladavine. Ipak, ubrzo nakon toga vojska ponovno preuzima vlast i imenuje generala Saw Maunga za šefa države. U tom periodu vojska uvodi još veće represivne mjere unutar države, a brojni protivnici režima ubijeni su ili zatvoreni u tom periodu.
Najveći protivnik vojnog režima u tom periodu bila je upravo Aung San Suu Kyi, kćerka nekadašnjeg lidera ove zemlje Aung Sana. Nakon završetka studija u Velikoj Britaniji, San se vratila u Mijanmar i 1988. osnovala partiju pod nazivom Nacionalna liga za demokratiju s kojom osvaja izbore 1990. godine. Uprkos pobjedi, vojna hunta nije priznala rezultate izbora, a 1996. godine San je osuđena na kaznu kućnog pritvora u trajanju od 15 godina. Tokom borbe za uspostavljanje demokratske vlasti, 1991. godine San dobija i Nobelovu nagradu za mir zbog svog djelovanja u Mijanmaru.
Period povratka na vlast i genocid nad Rohinjama
Za vrijeme trajanja kućnog pritvora situacija u Mijanmaru nije se mnogo mijenjala. Vojna hunta je i dalje vladala državom, mnogobrojne demonstracije ugušene su u krvi, a brojni protivnici vlasti su zatvoreni. Nakon 2010. godine i brojnih pritisaka iz međunarodnih organizacija, ali i čelnika lidera zapadnih zemalja, San je puštena na slobodu i od tada zapravo kreće njen novi uspon na političkoj sceni Mijanmara. Tokom 2015. godine izjavila je kako će se kandidirati za poziciju u vlasti te je nakon izbora izabrana na poziciju državne sekretarke zemlje. Također, njena stranka Nacionalna liga za demokratiju ostvarila je većinu u vlasti.
Ipak, nakon povratka na vlast, iako su mnogi očekivali da će se dolaskom San na vlast sukobi u zemlji smanjiti, njena saradnja s vojskom, koja ju je držala 15 godina u kućnom pritvoru, odvela je državu u potpuno drugom smjeru, što su dokazali i brojni događaji koji su prethodili novom vojnom puču.
Ono što treba naglasiti jeste da sukob budističke većine i Rohinja muslimana koji čine manjinu u državi nije sukob koji je nastao dolaskom San na vlast. Dvije vjerske skupine imaju izuzetno dugu historiju sukoba, a prema historičarima, netrpeljivost dvije skupine traje više od stoljeća. Ipak, sukobi su se intenzivirali povratkom San u politički život Mijanmara. Rohinja muslimani žive u zapadnom dijelu države u regiji Rakhin, a već tokom 2012. godine sukobi s budističkom većinom doveli su do raseljavanja desetina hiljada Rohinja u Bangladeš.
Vlasti Mijanmara već od ranije suštinski ne priznaju Rohinje kao narod, a zakon koji je izglasan 1982. godine, gdje se navodi da Rohinje ne mogu dobiti državljanstvo Mijanmar, i dalje je na snazi. Sukobi tokom svih godina generirali su sve veće nezadovoljstvo među Rohinjama, što je dovelo do stvaranja militantne skupine pod nazivom Arakan armija, koja je vremenom postajala sve jača. Vlasti Mijanmara pokrenule su vojne ofanzive protiv pokreta, međutim vrlo brzo su se vojni ciljevi pretvorili u genocid nad Rohinjama u kojem je stradao veliki broj žena i djece, a mnoga sela su u potpunosti uništena.
Do sada je više od milion Rohinja raseljeno i većina se nalazi u kampovima u Bangladešu. Iako su brojni svjetski zvaničnici iznijeli kritike na račun San zbog njenog odnosa prema muslimanima, liderka ove države odbila je navode Zapada da se radi o genocidu i nastavila provoditi politiku istrebljivanja stanovništva. Zbog toga su organizacije koje su joj tokom prethodne decenije dodijelile brojne nagrade povukle svoje odluke.
Novi vojni udar i konačan kraj
Uprkos upitnoj saradnji liderke Mijanmara i zvaničnih vojnih formacija Tatmadow, tokom nekoliko godina mijanmarsku politiku obilježila je mirna kohabitacija ovih dviju skupina. Ipak, ono što treba napomenuti jeste da je, prema istraživanjima javnog mnijenja, popularnost San Suu Kyi vremenom opadala, dok je istovremeno popularnost vojnog generala Min Aung Hlainga dobijala na značaju.
Nakon izbora 2020. godine Nacionalna liga za demokratiju uspjela je ponovno ostvariti pobjedu na izborima, međutim scenarij iz devedesetih godina ponovio se i na ovim izborima. Naime, vojne skupine Mijanmara izjavile su kako su izbori namješteni, što je bio dovoljan znak vojsci da pokrene novi vojni udar te tako nakon više od decenije uspostavi vlast u državi.
Iako su brojni svjetski lideri, uključujući i Joea Bidena, osudili vojni udar, vojska u ovoj podijeljenoj zemlji još jednom je pokazala svoju moć. Novi državni udar uvod je u novi vid vojne diktature koja će zemlju odvesti u eru autoritarnog režima. Nažalost, Mijanmar će i pored dolaska vojske na vlast teško moći riješiti brojne unutrašnje probleme i sukobe desetina etničkih skupina koje traže nezavisnost od centralne vlasti.
