Evropa je doživjela buđenje kakvo nije viđeno od 1939. godine: Šta poruke iz SAD-a znače za budućnost kontinenta
Vanceov govor, koji je trajao nešto manje od 20 minuta, nije bio samo kritika evropskih politika već i jasna poruka da se transatlantski odnosi nalaze na raskršću. Njegove riječi, koje su mnogi opisali kao "nemilosrdne", otkrivaju duboke podjele između SAD-a i Evrope, ali i postavljaju pitanje: Šta ovo buđenje znači za budućnost Evrope?
Oštro sučeljavanje sa evropskim vrijednostima
Vance je u svom govoru istakao da najveća prijetnja Evropi ne dolazi od vanjskih aktera poput Rusije ili Kine, već od unutrašnjih slabosti – povlačenja od temeljnih vrijednosti poput slobode govora i demokratije.
On je kritikovao evropske sudove zbog poništavanja izbora, ograničavanja političkog izražavanja i cenzure na društvenim mrežama, navodeći primjere iz Rumunije, Velike Britanije i Švedske. Vance je uporedio današnje evropske lidere sa tiranima iz doba Hladnog rata, ističući da su oni izgubili jer nisu poštovali slobodu.
Ova poruka nije bila samo kritika već i poziv na buđenje. Vance je rekao da Evropa mora preispitati svoje vrijednosti i vratiti se temeljima koji su je učinili jakom. Međutim, njegov ton i izbor riječi izazvali su oštre reakcije evropskih lidera, koji su ocijenili njegov govor kao neprihvatljiv i kontraproduktivan .
Reakcije evropskih lidera: Od šoka do otpora
Reakcije na Vanceov govor bile su oštre i podijeljene. Njemački ministar obrane Boris Pistorius nazvao je Vanceove izjave "neprihvatljivim", ističući da Evropa ima demokratske mehanizme za zaštitu slobode i prava. Visoka predstavnica EU-a za vanjsku politiku, Kaja Kallas, izrazila je zabrinutost da SAD pokušava započeti svađu sa Evropom, umjesto da se fokusiraju na zajedničke prijetnje poput ruske agresije na Ukrajinu .
Švedska ministrica vanjskih poslova Maria Malmer Stenergard odbacila je Vanceovu kritiku, ističući da Švedska ima dalekosežnu slobodu izražavanja. Bivši švedski premijer Carl Bildt ocijenio je Vanceov govor kao "irelevantan" za evropsku sigurnost, a u najgorem slučaju kao pokušaj miješanja u njemačku izbornu kampanju u korist krajnje desničarske stranke AfD .
Vanceov govor nije bio samo kritika Evrope već i jasna poruka da se SAD više neće oslanjati na tradicionalne saveze. On je istakao da Evropa mora preuzeti veću odgovornost za svoju sigurnost i da Amerika neće biti spremna da je štiti ako se ne suoči sa svojim unutrašnjim izazovima.
Ova poruka odražava širi trend u američkoj politici, gdje se sve više naglašava potreba za fokusom na unutrašnje probleme i smanjenjem uloge u globalnim sukobima.
Međutim, ovakav pristup izaziva zabrinutost u Evropi, koja se oslanja na američku podršku u suočavanju sa prijetnjama poput ruske agresije. Vanceov govor, zajedno sa izjavama američkog ministra odbrane Petea Hegseta da Ukrajina ne može očekivati povratak okupiranih teritorija, pokazuje da se SAD možda priprema za novu strategiju koja bi mogla ostaviti Evropu izoliranu .
Evropa na raskršću: Šta dalje?
Vanceov govor i reakcije na njega pokazuju da se Evropa nalazi na raskršću. S jedne strane, postoji potreba za očuvanjem zajedničkih vrijednosti i jačanjem transatlantskih veza. S druge strane, Evropa mora preuzeti veću odgovornost za svoju budućnost, što uključuje povećanje izdataka za odbranu i jačanje unutrašnje kohezije .
Evropa se mora probuditi iz iluzija da će je netko drugi zaštititi, izgledno je da dolaze teška vremena i da Evropa mora pronaći snagu u sebi samoj. Ovo buđenje može biti prilika za Evropu da preispita svoje politike i postane jači globalni akter, ali samo ako uspije da prevlada unutrašnje podjele i usvoji zajednički pristup.
Govor J.D. Vancea na Minhenskoj konferenciji bio je buđenje kakvo Evropa nije doživjela decenijama, još od trenutka kada su njemački tenkovi pregazili poljsku granicu. Njegove poruke otkrivaju duboke promjene u globalnoj politici i postavljaju pitanje o budućnosti Evrope.
Da li će Evropa uspjeti da se suoči sa svojim izazovima i postane snažniji faktor u svijetu, ili će ostati zarobljena u unutrašnjim podjelama, ostaje ključno pitanje za naredne godine. Jedno je sigurno – vrijeme iluzija je prošlo, a vrijeme odgovornosti je došlo.
