Evropa više ne treba svjetskog policajca SAD, može i mora se braniti sama
Slabosti ruske vojske bile su očite od prvih dana rata u Ukrajini. Zapanjujući gubici u vojnicima i opremi, nemogućnost Moskve da adekvatno opremi ili čak opskrbi svoje trupe, te višestruke promjene u zapovjedništvu razotkrili su mit o navodnoj ruskoj nepobjedivoj vojsci.
Takmičenje između Wagner grupe Jevgenija Prigožina, privatne vojske aktivne u ključnim bitkama kod Soledara i Bakhmuta, i ruskog ministra odbrane Sergeja Šojgua, kao i ruskog visokog zapovjedništva, potvrđuju duboka i uporna trvenja upravo među ljudima na koje Putin računa da će voditi rat i postići pobjedu.
Ipak, gotovo godinu dana od početka invazije, mnogi Rusiju još uvijek smatraju strašnom vojnom silom i strašnom prijetnjom, ne samo samoj Ukrajini nego i Evropi u cjelini. Ovo je i dalje prevladavajuća lekcija izvučena iz odluke ruske vojske da izvrši invaziju na ono što je, osim evropskog dijela Rusije, najveća kopnena zemlja u Evropi.
Pokretač ove široko rasprostranjene pretpostavke je pogrešna predodžba da je Evropa jednostavno nesposobna braniti se bez pomoći SAD-a i da nakon ruske invazije na Ukrajinu američka vojna prisutnost mora biti pojačana. Ovo uvjerenje je sveprisutno u Washingtonu i Evropi, a nedavno ga je ponovila finska premijerka Sanna Marin u decembru.
Ova procjena, o Evropi bogatoj i tehnološki naprednoj, ali zapravo bespomoćnoj, bila je uvjerljiva tokom većeg dijela Hladnog rata. Tada je Sovjetski Savez imao znatnu konvencionalnu vojnu prednost nad Zapadnom Evropom. Sovjetske trupe bile su raspoređene naprijed diljem istočne Evrope kojom je dominirao Sovjetski Savez (koja je bila dio Varšavskog pakta pod vodstvom Sovjetskog Saveza), s više od 300 000 sovjetskih vojnika stacioniranih samo u Istočnoj Njemačkoj. Danas je, međutim, ovo gledište sasvim pogrešno.
Evropska nadmoć nad Rusijom
Razmotrimo neke standardne metrike koje se koriste za usporedbu vojnog potencijala zemalja: BDP, stanovništvo, potrošnja za odbranu i nivo tehnološkog napretka. Svi oni pokazuju da je Rusija daleko slabija od 27-člane Evropske unije i da odnos potencijalnih snaga neosporno ide u korist Evrope. Ni u jednom trenutku od kraja Hladnog rata ruska ekonomija nije iznosila više od 15 posto evropskog BDP-a, 2021. ruski BDP od 1,8 biliona dolara bio je djelić BDP-a Evropske unije od 17 biliona dolara.
Kad je riječ o tehnologiji, Rusija zauzima 44. mjesto na rang listi tehnološki najnaprednijih zemalja svijeta, a budući da Rusi koji se razumiju u tehnologiju napuštaju zemlju kako bi pobjegli od vojnog roka, ne bi čudilo da joj je pozicija dodatno pala. Rusija ima jednu trećinu stanovništva EU i unutar te populacije, znatan dio radno sposobnih ruskih muškaraca koji nisu pobjegli biva regrutiran i ubijen na fronti. U januaru je general Mark Milley, predsjedavajući američkog Združenog štaba, izjavio da je broj poginulih ili ranjenih u Rusiji znatno veći od 100.000 , dok je norveški načelnik odbrane, Eirik Kristoffersen, procijenio da se taj broj približio 180.000.
Ne možemo kriviti američke dužnosnike što su se zabrinuli oko prijetnje Evropi nakon što je počeo rat u Ukrajini. Na papiru je ruska vojska izgledala kao velika, kompetentna sila koja bi mogla pregaziti Kijev za nekoliko dana, a istaknuti komentatori , kao i CIA , predviđali su da će učiniti upravo to. Prema nekim procjenama, ruska vojska potrošila je najmanje 150 milijardi dolara godišnje između 2014. i 2019. pokušavajući preurediti, obnoviti i modernizirati svoju vojsku i mnogo više ako se počne od 2008., godine kada su započeli napori za modernizaciju.
Iz tih razloga, nakon što su ruske trupe prešle u Ukrajinu, Bidenova administracija obećala je braniti svaki pedalj teritorija NATO-a i rasporedila dodatnih 20.000 američkih vojnika u Evropu, čime je ukupan broj porastao na oko 100.000. Više borbenih aviona F-35 stacionirano je u Britaniji, sistemi protuzračne obrane poslani su u Italiju, a američke baze u Poljskoj postale su stalne, što je prvi takav potez na istočnom krilu saveza.
Ipak, ruska vojna moć se iscrpljuje nakon gotovo godinu dana borbe protiv uporne Ukrajine, koja je nanijela velike gubitke u opremi i gubitke Putinovim snagama. Gubici ruske opreme su zapanjujući; Više od 1600 tenkova, 1900 borbenih vozila i 290 oklopnih transportera je uništeno, oštećeno, zarobljeno ili izgubljeno. Ti gubici će se značajno povećati sada kada je Njemačka, nakon upornog pritiska SAD-a i nekoliko svojih evropskih saveznika, odobrila transfer početne serije od 14 tenkova Leopard 2 u Ukrajinu. Odluka Berlina otvara put drugim zemljama poput Poljske, Finske, Norveške, Nizozemske ili Španije da pošalju Ukrajincima neke od vlastitih Leoparda, koji su daleko bolji od ruskih modela T-90 ili T-14 Armata.
Leopard, koji dolazi u različitim verzijama i kojih ima više od 2000 u službi diljem Evrope, predstavlja samo jedan primjer napredne evropske odbrambene industrije, koja bi uz podršku političke volje mogla postati mnogo veća. S obzirom na golemu prednost Evrope u resursima, nema razloga zašto ne bi mogla organizirati učinkovitu odbranu od Rusije. Što onda sprječava Evropu u tome?
Zastarjela politika ovisnosti o SAD-u
Dio odgovora ima veze s američkom politikom i pogledom Washingtona na njegovu ulogu u svijetu. Od kraja Drugog svjetskog rata, čelnici SAD-a nastojali su voditi svoje evropske saveznike i, kao posljedica toga, mrštili su se na sve korake Evope prema većoj nezavisnosti u odbrani. Američki dužnosnici usprotivili su se naporima, uključujući britansko-francusku inicijativu iz 1998. godine , da se poveća vojna učinkovitost EU-a i pokušaju, dva desetljeća kasnije, da se promiče zajednički razvoj evropskog naoružanja.
Američka vlada nije neiskrena kada kaže da daje prednost snažnoj Evropi; samo propušta dodati da također želi da Evropljani ostanu ovisni o zaštiti SAD-a, pa čak i popustljivi kada je riječ o preferencijama SAD-a u pitanjima sigurnosti.
Ideja da Evropa razvije samostalnu vojnu sposobnost izvan NATO-a kojim SAD dominiraju dugo se nije sviđala Washingtonu. U svom posljednjem obraćanju ministrima odbrane NATO-a u decembru 2000., američki ministar odbrane William Cohen upozorio je da bi NATO mogao postati relikt ako EU izgradi ono što je on nazvao konkurentnom, suvišnom odbrambenom organizacijom.
Gotovo dva desetljeća kasnije, nakon što je EU formirao zajednički fond za zajedničke odbrambene projekte 2017., najviši dužnosnik američke odbrane u to je vrijeme komentirao da planovi ne smiju odvratiti pažnju od trentnih aktivnosti NATO-a.
Ovakav raspored snaga ima duboke korijene i neće ga biti lako promijeniti. Američkoasigurnosna garancija Evropi na snazi je otkad je NATO osnovan 1949. godine Više generacija evropskih čelnika usvojilo je uvjerenje da je vodstvo SAD-a nezamjenjivo i da njihov kontinent ne može preživjeti bez njega, bez obzira što je Evropa odavno postala ekonomska i tehnološka elektrana, ona koja proizvodi niz naprednog oružja.
Evropa treba više politike samopouzdanja
Teza da bi Evropa bila ugrožena bez američke zaštite je dugo bila evanđelje u okviru vanjskopolitičkog establišmenta SAD-a. To je u skladu sa sveprisutnom pričom da bi svijet zapao u haos da nema konstelacije američkih vojnih baza u inostranstvu koje bi održavale red. U svjetlu svega ovoga, niko se ne bi trebao iznenaditi što je rat u Ukrajini objelodanio da ruske imperijalne ambicije, zajedno s evropskim slabostima, zahtijevaju otvorenu, čak i veću predanost SAD-a zaštiti kontinenta.
Ako se to želi promijeniti, ono što Evropi treba nisu više resursa, već veća politička volja i samopouzdanje. Washington, sa svoje strane, mora odbaciti aksiom da nema izbora nego služiti kao vječni zaštitnik Evrope.
To će se dogoditi samo kada stručnjaci za vanjsku politiku u SAD-u i Evropi preinače svoje pretpostavke i pošteno, na činjenicama utemeljenu stratešku raspravu o zastarjelosti sadašnjih transatlantskih sigurnosnih odnosa.
Kretanje prema novom aranžmanu, primjerenom vremenu, moglo bi uključivati izmjenu položaja vrhovnog savezničkog komandanta NATO-a u Evropi između Amerikanca i Evropljanina; da Evropa preuzme isključivu odgovornost za raspoređivanje snaga na istočnom krilu NATO-a; održiva povećanja evropske potrošnje za odbranu; i znatno veću panevropsku saradnju u proizvodnji naoružanja kako bi se izbjeglo dupliciranje i iskoristile komparativne prednosti. Za ove će promjene trebati vremena, ali mogu početi sada.
