Liberte, Egalite...
13

Francuska u sjeni građanskih nemira danas slavi pad Bastilje, ključni momenat Francuske revolucije

S. H.
Francuzi danas slave nacionalni dan, odnosno Dan pada Bastilje u sjećanju na 14. juli 1789. godine, što je simbol kraja apsolutističke monarhije. Ipak, pitanje je koliko je Francuzima danas do slavlja u jeku velikih nemira širom zemlje uzrokovanih dubokim podjelama u francuskom društvu.

Ipak, pad Bastilje 14. jula 1789., zloglasnog zatvora koji je za tu svrhu služio stoljećima je simbol pada apsolutizma i rađanja demokratije. Nakon toga, 26. augusta 1789. usvojena je Deklaracija o ljudskim i građanskim pravima. Tom deklaracijom su kasnije utemeljene francuske nacionalne vrijednosti – sloboda, jednakost i bratstvo (Liberte, Egalite, Fraternite).

Bastilja je sa svojih osam tornjeva sagrađena 1357. godine s ciljem zaštite Pariza od engleskih osvajača tokom Stogodišnjeg rata. Bila je važno utvrđenje istočne kapije grada Port Saint-Antoine, okružena jarkom i opremljena tamnicama. Vremenom se namjena Bastilje promijenila i postala je državni zatvor - moćan simbol kraljevske moći i suzbijanja slobode.

Kralj je imao moć da izda tzv. letter de cachet - kraljevski edikt kojim je svoje neposlušne podanike slao u zatvor bez suđenja i prava na žalbu. Vremenom se smanjivao broj zatvorenika. Kada je preuzeo prijestolje Luj XVI, 1774. godine u Bastilji je bilo 16 zatvorenika godišnje, većinom onih koji su na neki način obrukali monarhiju.

Luj XVI je vlast preuzeo usred finansijske krize koja je nastala usljed prevelikih troškova skupih višegodišnjih ratovanja. I dok su on i njegova supruga Marija Antoaneta uživali u raskošnom životu, država je bila pred bankrotom, a narod se borio sa nestašicom hrane i previsokim porezima.

U Francuskoj je u to vrijeme postojala stroga hijerarhija u društvenom uređenju. Postojala su tri staleža. U vreme krize kralje je mogao da sazove reprezentativnu skupštinu, poznatu kao Estates-General, što je Luj XVI i uradio u maju 1789. godine. Bili su sazvani predstavnici prvog (sveštenstvo), drugog (plemstvo) i trećeg (građani) staleža, kako bi zajedno riješili finansijske probleme nacije.

Ipak, usljed velikih neslaganja trećeg staleža sa prva dva privilegovana o njihove moći, narod je napustio kraljevu i formirao svoju skupštinu. Bili su inspirisani idejama prosvetiteljstva i podstreknuti nedavnom revolucijom u Americi. Zahtjevali su ustav i mogućnost da zakone donosi narod.

Eskalacija je počela nakon što je kralj otpustio ministra finansija koji je podržavao treći stalež. Nezadovoljstvo je dovelo do nemira i napada na Bastilju. Oko stotinu ljudi je poginulo tokom pada Bastilje, a događaj se danas pamti kao jedan od najvažnijih događaja Francuske revolucije. Nemiri su se nastavili i trajali su narednih deset godina. Nakon godina borbi, kralj i kraljica su bili pogubljeni, a Francuska je postala Republika.

Ovaj datum Francuska slavi od 1880. godine.