Najveći prijatelj Arapa: Kakav je bio odnos Jugoslavije i Tita prema palestinskom pitanju
Sve do 1967. godine Jugoslavija je imala relativno dobre odnose sa zemljama Bliskog istoka, uključujući arapske zemlje i Izrael te nije direktno pružala pomoć palestinskim organizacijama.
Ona nije u potpunosti ignorisala palestinsko pitanje, ali mu je pristupala iz perspektive okolnih arapskih država, tako da je Palestince doživljavala u kontekstu "problema izbjeglištva", a ne kao nacionalani ili politički problem.
"Ali bez obzira na postepeni porast zalaganja za interese Palestinaca, sve do 1967. godine, iz perspektive jugoslavenske diplomatije, oni su ostali shvaćeni samo kao 'problem izbjeglica'. Tokom 1960-ih, Jugoslavija je preko Ujedinjenih nacija godišnje dodeljivala materijalnu humanitarnu pomoć palestinskim izbeglicama u fiksnoj vrednosti od 20 hiljada američkih dolara", navodi slovenski historičar Žiga Smolič.
Arapske zemlje su još od 1948. godine koristile Palestinu kao sredstvo da pridobiju podršku javnog mnjenja, dok na nivou direktne akcije nije bilo urađeno ništa konkretno. Ipak, stvari su se postepeno mijenjale.
Na inicijativu Gamala Abdela Nasera, u maju 1964. godine, osnovan je novi palestinski pokret - Palestinska oslobodilačka organizacija (PLO), koja je u septembru iste godine priznata u Aleksandriji kao legitimni predstavnik Palestinca. Uprkos odobravanju osnivanja Jugoslavija nije željela uspostaviti direktne kontatke sa organizacijom, smatrajući da je to unutrašnja stvar Egipta i drugih arapskih zemalja.
Kao rezultat Šestodnevnog izraelsko-arapskog rata 1967. godine Jugoslavija je ostvarila kontakte sa PLO. Vojni poraz Egipta, Sirije i Jordana, izraelska okupacija cijele Palestine (uključujući Zapadnu obalu i Gazu), Sinajskog poluostrva i Golanske visoravni u Siriji, ostavilo je arapske zemlje u bezizlaznoj situaciji.
Tada je 300.000 Palestinaca protjerano sa teritorija gdje su živjeli. Jugoslavija je odmah po dobijanju vijesti o izraelskoj agresiji to javno osudila i prekinula diplomatske odnose sa Izraelom.
Samo tri dana po okončanju borbi na teren su poslani jugoslavenski izaslanici da provjere razmjere humanitarne krize na tlu Egipta, Sirije i Jordana. Beograd je ubrzo donio odluku o ekonomskoj pomoći poraženim arapskim državama. Dio sredstava se odnosio na ubrzani ekonomski oporavak pogođenih arapskih zemalja, a drugi na pomoć žrtvama agresije.
Rat je doveo do radikalnije promjene u odnosu Jugoslavije prema PLO, te je palestinska organizacija otvorila predstavništvo PLO u Beogradu. Predstavnici PLO tražili su oružanu pomoć od Jugoslavije.
"Kao revolucionari tražimo pomoć od revolucionara", kazali su.
O tome je Josip Brzo Tito je u konačnici pristao da pruži pomoć.
"Jugoslavija je uvijek dosljedno podržavala sve oslobodilačke pokrete i pružala im pomoć prema svojim mogućnostima. Ovo je naš princip. Pomažemo svima koji se bore za oslobođenje. Blizu ste nam. Veoma pažljivo pratimo borbu palestinske nacije. Divimo se vašoj borbi i vašoj otpornosti. Vjerujemo da će palestinski oslobodilački pokret postati jači", rekao je Tito.
Početak sedamdesetih predstavlja početak vrhunca jugoslovenske humanitarne, materijalne i vojne pomoći. Podrška PLO se odvijala prvenstveno na političkom novu, kroz utjecaj u Pokretu nesvrstanih i socijalističkim zemljama i Ujedinjenim nacijama. Jugoslavenski predstavnici su u početku pokušavali da odlože isporuku naoružanja arapskim zemljama što su pravdali unutrašnjim nesuglasicama u PLO.
"Nesuglasice između raznih palestinskih organizacija bile su stalna jugoslavenska briga tokom ukupnog perioda jugoslavensko-palestinske saradnje. Od kraja šezdesetih godina, Jugoslavija je svoje karte uglavnom stavljala na Al-Fatah, koji je, zbog svoje dominantne uloge u PLO-u, imao centralnu političku moć i unutar potonjeg. Iako je Fatah zadržao centralnu ulogu u odnosima sa Jugoslavijom, ona je održavala kontakte i sa drugim palestinskim organizacijama kroz različite kanale: od jugoslavenskih dopisnika, ambasadora i predstavnika preduzeća", napisao je Smolič.
Godine 1971. PLO je dobio dozvolu da obučava vojna lica u Jugoslaviji, ali to nije bilo dugoročno i redovno. Veće pošiljke oružja mogle su se pratiti od sredine sedamdesetih godina. Kao primjer, Jugoslavija je 1979. godine predala PLO naoružanje u vrijednosti oko milion američkih dolara i oko 820.0000 dolara za obuku vojnih lica.
Konkretni komplet jugoslavenskog naoružanja u izloženoj godini uključivao je uniforme, pištolje, AK-47, poluautomatske puške, mitraljeze, protivavionsko oružje i minobacače.
Druga pomoć je uglavnom organizovana preko Saveza sindikata Jugoslavije, Crvenog krsta Jugoslavije i Saveza omladine Jugoslavije. Samo 1971. godine iznosila je oko 6,5 miliona američkih dolara. Sredstva su uglavnom bila namijenjena za kupovinu lijekova, prvu pomoć, a između ostalog i za finansiranje krojačke radionice.
Osim toga, palestinski borci liječili su se u jugoslavenskim bolnicama. Tokom građanskog rata u Jordanu, tokom kojeg je PLO ušao u sukob sa Jordanom, Jugoslavija je isporučila mobilnu operacionu salu i veliku gumanitarnu pomoć u vrijednosti preko 10 miliona američkih dolara.
Tokom Bitke za Bejrut 1982. godine već vidimo mnogo veće angažovanje Jugoslavije u oblasti zdravstva. Specijalnim avionom JAT-a u Jugoslaviju je prevezeno 150 ranjenih Palestinaca. Ranjenici su potom prebačeni u bolnice u Beogradu, Zagrebu i Sarajevu.
Jugosloveni su prevozili ranjene palestinske borce čak i kad nisuimali sredstva da pokriju liječenje. Jugoslavija je najefikasnije odgovorila sa materijalnom i medicinskom pomoć tokom nekoliko kriza palestinske revolucije.
Sredinom sedamdesetih, arapski studenti su dominirali u procentu stranih studenata u Jugoslaviji, a među njima su palestinski studenti dobijali najviše jugoslavenskih stipendija.
U humanitarnim akcijama tokom navedenih događaja uveliko je učestvovalo i jugoslovensko civilno stanovništvo. Širom Jugoslavije organizovane su brojne manifestacije, radionice i skupovi solidarnosti.
Tokom posjete Jasaera Arafata Jugoslaviji i susretu s Titom on je poslao poruku koja dovoljno govori o odnosu Jugoslavije prema Palestincima.
"Kada sam prvi put došao u Jugoslaviju to je bilo sa predsjednikom Naserom (Egipat). Ja se još uvijek sjećam riječi koje mi je rekao uoči našeg dolaska u Jugoslaviju kada mi je rekao da mi upravo idemo da posjetimo najvećeg i najodanijeg prijatelja Arapa", rekao je Arafat.
u Augustu 1982. godine jugoslovenska štampa je pisala da je oko 600 palestinskih studenata sa jugoslovenskih univerziteta otišlo da pomogne PLO u napadnutom Libanu. Nekima je zbog rata prijetio gubitak akademske godine, što je spriječila intervencija vlasti.
Krenuvši od 1983. godine jugoslavenska pomoć Palestincima se postepeno smanjivala, ali je ona postojala sve do raspada Jugoslavije.
Zamjenica gradonačelnice Sarajeva poručila da napušta BiH, kaže da je razočarana u vlast
