Od ekonomskog džina do vojne sile: Koji su izazovi transformacije EU kroz Bijelu knjigu odbrane
Evropska unija kao najuspješniji mirovni projekat 20. stoljeća počinje skidati radni kombinezon svoje ekonomije oblačeći se u uniformu. Nezamisliv je to historijski proces kojeg ne bi tako lako podnijeli ni Jean Monet ni Konrad Adenauer, ali je i dalje neophodan.
Bijela knjiga o evropskoj odbrani primarno kao dokument odbrani Evropske unije zauzima potpuno novi stav u pogledu procesa naoružavanja zemalja članica "dirajući" u najsvetiji dio Unije - budžetski deficit.
Prema dosadašnjoj fiskalnoj disciplini članice EU bile su dužne održavati budžetski deficit ne veći od 3 posto u odnosu na maksimalno 60 posto državnog duga. Programom ReArm Europe državama će biti omogućeno da budžetski deficit probiju do 1,5 posto te da apliciraju za kreditna sredstva za zajedničku nabavku oružja od 150 milijardi eura.
Omogućavanjem budžetskog deficita od 1,5 posto ostvaruju se namjenska sredstva od 650 milijardi eura što sa kreditnim sredstvima od 150 milijardi čine jedinstven paket sredstava za zajedničku nabavku oružja.
Značajno je istaći dvije stavke, a to je da će se prioritetno kupovati od evropskih proizvođača po preporuci Evropske komisije, ali i da će sredstva iz programa ReArm biti opcionalna i da će države same odlučiti o tome žele li posegnuti za ovim mjerama.
Ovo je historijski proces ukoliko se ima u vidu koju muku Brisel muči sa operacionalizacijom svih odbrambenih inicijativa od PESCO aranžmana do inicijative za Evropski nebeski štit.
Države su do izbijanja rusko-ukrajinskog rata vrlo nevoljko pristajale da po modelu funkcionalizma prenose svoje ovlasti iz resora odbrane i sigurnosti na nivo Unije. Međutim, evropski rat odnosno rat na tlu kontinentalne Evrope, promijenio je EU.
Reaktiviranje vojne industrije
Informacija da bi koncern Volkswagen u saradnji sa vojnim gigantom Rheinmetallom mogao stvoriti proizvodnu liniju za proizvodnju tenkova, najbolje oslikava koliko daleko sežu viđenja industrijske transformacije Evropske unije. Od kraja hladnog rata članice EU nisu razvijale u dovoljnoj mjeri zajedničke ali ni nacionalne programe vojne industrije.
Zajedničkim projektima razvoja oružja stvoreni su brojni proizvodi kao višenamjenski lovci Eurofighter, fregate FREMM, raketa zrak-zrak Meteor, krstareća raketa Scalp i brojni drugi projekti pokazali su manjkavosti. Njihova manjkavost nije u kvaliteti koja je u borbenom i vojnom smislu izvanredna već u volji država da učestvuju u zajedničkim projektima sa većim investiranjima. Također, veliki problem jeste i to da su evropske države nabavljale oružje u malim proizvodnim serijama zbog čega bi se proizvodne linije prekidale i prolongirale.
Tu su i birokratske muke koje opterećuju evropsku ekonomiju jednako su pritisnule zajedničke vojne projekte zbog čega čak i kada naprave zajednički prototip, članicama EU trebaju godine da pokrenu serijsku proizvodnju. Najbolji primjer za to jeste francusko-njemački program Evropskog glavnog borbenog tenka. čiji je prototip predstavljen još 2018. godine ali od serijske proizvodnje istog i dalje nema ništa.
Jedan problem za sobom vuče drugi pa ukoliko sporo i dugo razvijate određeni borbeni sistem neovisno za koji vid vojske, onda vam se može desiti da razvijate već prevaziđen proizvod. Jednostavno, dinamika razvoja borbenih sistema i njihova evolucija nakon susreta sa operativnom upotrebom nekada je trajala decenijama, a sada je svedena na nekoliko godina.
Ključno pitanje zajedničkog rada i razvoja postaje nabavka čipova i elektronskih sklopova, s obzirom da Kina prestaje biti moguća baza za snabdijevanje. Ono što je posebno značajno jeste i to da Bijela knjiga evropske odbrane predviđa da države zajedničkim fondovima razvijaju naučno-industrijsku osnovu. Na ovaj način bi tehnologija ostala unutar EU bez potrebe za uvozom koji za sobom vuče i vanjskopolitičke promjene.
Šta nedostaje EU?
Ako članice EU nisu mogle uspostaviti prije 2022. godine serijsku proizvodnju krstarećih raketa, bespilotnih letjelica, artiljerijskih oružja i granata; Rusija itekako jeste. Danas Rusija proizvodi godišnje više od 1.400 krstarećih raketa dok prema dostupnim podacima na toliko ukupno može računati cjelokupna EU.
Rusija ima kapacitet proizvodnje više od milion potrošnih FPV dronova godišnje i više od 7.000 Shaheeda i Lanceta dok EU nema jedinstvenu proizvodnu liniju bespilotnih letjelica bilo koje klasifikacije.
Tu bi kao industrijska reanimacija mogla poslužiti Turska koja ima kapacitete da EU naoruža ali i obuči za ratovanje bespilotnim letjelicama. Međutim, tu ulogu bi u ograničenim kapacitetima mogla da pruži i Ukrajina.
Također, veliki strateški disparitet koji percipira ovaj dokument jeste i nedovoljna proizvodnja artiljerijske municije koja će se ostvarivati kroz program "Plan za municiju 2.0". U ovom trenutku uz maksimalna povećanja proizvodnih kapaciteta EU može godišnje dobiti 1.5 miliona artiljerijskih granata pri čemu Rusija računa na brojku između 3,5 i 4,5 miliona granata.
Ove lekcije rata u Ukrajini moraju biti implementirane ukoliko je cilj postići približan strateški paritet sa Rusijom, što se ističe kao kao sjever strateškog kompasa EU.
Doktrina dikobraza za Ukrajinu
Od krucijalnog značaja između svih planova, inicijativa i strategija EU jeste i daljnje odvraćanje Rusije od Ukrajine. Prema dokumentu "Spremnost 2030" na Ukrajini treba primijeniti tajvanski model doktrine "Dikobraza".
U praksi bi to značilo naoružavanje Ukrajine defanzivnim naoružanjem, opremanjem i obukom koja je interoperabilna NATO-voj kako bi se stvorila odbrambena platforma zasnovana na odvraćanju, kojom bi svaki vid ruske agresije učinila preskupim.
Paralelno sa doktrinom "Dikobraza" za odvraćanje Rusije neophodno je stvaranje mobilne odnosno manevarski sposobne vojne koalicije koja će bez SAD-a imati dovoljno kapaciteta zračnog transporta ali i logističke osnove da se trupe koje su brzo prebačene uspješno snabdijevaju. Ali i dalje, svemu navedenom supstrat je političko jedinstvo Unije što će biti teže postići nego brojke haubica i raketa.
