Posljednji dani sirijske režimske vojske: Kako su decenije slabosti dovele do njenog katastrofalnog kraha
Iako je povlačenje ključnih saveznika, poput Rusije i Hezbolaha, bilo presudno, unutrašnje slabosti režima i njegovog vojnog aparata dugoročno su pripremile teren za ovakav ishod.
Između 1949. i 1970. godine, Sirija je bila poprište političkog haosa, obilježenog s najmanje sedam vojnih udara (plus jednim unutar već postojećeg udara) i brojnim pokušajima pučeva. Ovaj period bio je karakterističan po nestabilnosti, gdje je vojna elita često smjenjivala vlade, dok su državne institucije bile slabo razvijene i nesposobne održati red.
Dolaskom Hafeza al-Assada na vlast 1970. godine, situacija se dramatično promijenila. Assad je, kao bivši pilot i ministar odbrane, razumio ranjivosti vojnog sistema. Njegova strategija "zaštite od pučeva" (coup-proofing) bila je usmjerena na očuvanje lične vlasti kroz fragmentaciju vojske, centralizaciju komande oko predsjednika i popunjavanje ključnih pozicija lojalistima, prvenstveno iz alavitske manjine. Iako je ova politika osigurala stabilnost režima i eliminisala prijetnju vojnih udara, transformisala je vojsku u aparat za unutrašnju represiju, značajno umanjujući njenu efikasnost u konvencionalnim ratnim sukobima.
Uloga Yom Kippurskog rata: Politički uspjeh i vojni neuspjeh
Jedan od najvažnijih trenutaka za Assadov režim bio je Yom Kippurski rat 1973. godine, kada su Sirija i Egipat koordinisano napali Izrael. Iako je rat rezultirao vojnom pobjedom Izraela, za Hafeza al-Assada bio je politički trijumf. Rat je učvrstio Assadovu poziciju kao lidera koji se suprotstavio Izraelu, jačajući njegovu popularnost među arapskim narodima i osiguravajući značajnu vojnu i ekonomsku pomoć iz Sovjetskog Saveza.
Međutim, Yom Kippurski rat također je razotkrio slabosti sirijske vojske. Nedostatak koordinacije između jedinica, ograničena obavještajna podrška i zastarjela tehnologija otežali su održavanje fronta. Ove slabosti bile su direktna posljedica Assadove strategije “zaštite od pučeva”, koja je osigurala političku stabilnost, ali na štetu borbene efikasnosti.
Građanski rat u Libanu: Uloga Sirije u kompleksnom sukobu
Tokom građanskog rata u Libanu (1975–1990), Assadov režim iskoristio je haos u susjednoj zemlji kako bi proširio svoj utjecaj. Sirijska vojska intervenisala je 1976. godine pod izgovorom očuvanja mira, ali je ubrzo postala ključni igrač u libanskom sukobu, podržavajući različite frakcije prema vlastitim interesima.
Za Assadov režim, Liban je bio strateški važan iz više razloga: politički, kao sredstvo kontrole nad libanskom politikom, i vojno, kao tampon zona protiv Izraela. Ipak, dugotrajno učešće u libanskom sukobu iscrpilo je sirijsku vojsku, koja se sve više fokusirala na represivne operacije umjesto na konvencionalnu obuku i modernizaciju. U tom procesu, Assad je dodatno učvrstio kontrolu nad vojskom, ali je oslabio njenu borbenu sposobnost.
Oslanjanje na alavitsku manjinu: Ključna slabost režima
Jedan od temeljnih problema Assadovog režima bila je strategija oslanjanja na alavitsku manjinu, koja čini oko 12 posto sirijske populacije. Alaviti su, kao tradicionalno marginalizovana zajednica, u Assadovom režimu vidjeli priliku za socio-ekonomski uspon. Međutim, njihova povezanost s režimom donijela je teret kolektivne odgovornosti i mržnje većinskog sunitskog stanovništva.
Hafez al-Assad svjesno je koristio ovu dinamiku kako bi osigurao lojalnost alavita. Oslanjanje na manjinu stvorilo je situaciju gdje su alaviti bili prisiljeni biti lojalni režimu, jer bi svaki pad režima značio njihovu marginalizaciju ili, u ekstremnom scenariju, progon. Ovaj začarani krug lojalnosti osigurao je stabilnost režima, ali je također povećao etničke tenzije u zemlji.
Od početka građanskog rata 2011. godine, Assadov režim nije mogao računati na redovnu vojsku. Veliki broj vojnika dezertirao je i pridružio se opoziciji, formirajući Slobodnu sirijsku vojsku (FSA). Oslabljen dezerterstvima i lošom moralnošću, režim se okrenuo formiranju i oslanjanju na milicije.
Milicije poput "Tigrovih snaga" i "Pustinjskih sokolova" postale su okosnica režimskih borbenih operacija. Vođene karizmatičnim vojnim liderima i povezane s privatnim interesima, ove jedinice su bile relativno efikasne na bojnom polju, ali su djelovale izvan regularne vojne hijerarhije, što je dodatno fragmentisalo vojsku. Alaviti su činili glavninu boraca u ovim jedinicama, što je dodatno povećalo njihov teret gubitaka i lojalnosti režimu.
Razbijanje milicija i posljedice
Nakon 2019. godine, Assad je, smatrajući da je rat završen, odlučio raspustiti većinu milicija kako bi konsolidovao vlast i rekonstruisao državni aparat. Ova odluka, iako logična s političkog aspekta, imala je katastrofalne posljedice na vojnu moć režima. Bez ključnih borbenih jedinica, režim je ostao ranjiv na buduće napade.
Blitz ofanziva Hayat Tahrir al-Shama u novembru 2024. godine pokazala je sve slabosti Assadovog režima. Povlačenje ključnih saveznika, poput Rusije i Hezbolaha, odsustvo efikasne vojne infrastrukture i razbijanje milicija ostavili su režim bez efektivnih sredstava za odbranu.
Kolaps Assadove vojske nije bio rezultat jednog događaja, već posljedica decenija strateških grešaka i sistematskog slabljenja vojske. Kombinacija historijskih faktora, političkih odluka i etničkih tenzija pokazala je da režimi zasnovani na represiji i nepovjerenju ne mogu opstati kada nestanu vanjski faktori podrške.
Bivši nogometaš Manchester Cityja je novi predsjednik Gruzije, poznat po anti-zapadnim stavovima
Sirijski Druzi zatražili od Izraela da ih pripoji zbog straha od nove vlasti: "To je manje zlo"
