Šta je zapravo Golanska visoravan i zašto je Izrael želi imati pod kontrolom: Sve je počelo još 1967.
Nakon njegovog bijega u nedjelju, čime je okončana 54-godišnja vladavina Assadove porodice, izraelske trupe ušle su u demilitariziranu zonu unutar Sirije, koja je uspostavljena nakon rata na Bliskom istoku 1973. godine. Izrael naziva taj upad privremenom mjerom za osiguranje granične sigurnosti.
Zašto je regija sporna
Golanske visoravni su plodni i strateški platou koji gleda na izraelsku Galileju, kao i na Liban, te graniči s Jordanom. Golanske visoravni bile su dio Sirije sve do 1967. godine, kada je Izrael zauzeo veći dio platoa tokom Šestodnevnog rata, okupirajući ga i jednostrano anektirajući 1981. godine. Ta aneksija nije priznata od većine zemalja. Sirija i dalje drži dio Golana i zahtijeva da se Izrael povuče s ostatka. Izrael je to odbio, navodeći sigurnosne razloge.
Sirija je pokušala vratiti Golan u arapsko-izraelskom ratu 1973. godine, ali nije uspjela. Izrael i Sirija su 1974. godine potpisali primirje, a Golan je od tada relativno miran. Godine 2000. Izrael i Sirija vodili su najviši nivo pregovora o mogućem povratku Golana i mirovnom sporazumu. Međutim, pregovori su propali, a kasniji pokušaji također nisu uspjeli.
Tokom prvog mandata američkog predsjednika Donalda Trumpa 2019. godine, on je proglasio podršku SAD-a izraelskom suverenitetu nad Golanom. Ova dramatična promjena odražavala je Trumpovu odluku iz 2017. da prizna Jerusalem kao glavni grad Izraela i premjesti američku ambasadu u taj grad, što je oduševilo Izrael, ali razbjesnilo Palestince i mnoge arapske političke i vjerske lidere.
Zašto Izrael želi Golan
Primarno zbog sigurnosti. Izrael je ranije tokom sirijskog građanskog rata, koji traje više od decenije, izjavio da je potreba za zadržavanjem platoa kao buffer zone između izraelskih gradova i nestabilnosti susjeda očigledna. Izraelska vlada također je izrazila zabrinutost da Iran, dugogodišnji saveznik Assadovog režima, pokušava učvrstiti svoje prisustvo na sirijskoj strani granice kako bi pokrenuo napade na Izrael. Izrael je često bombardovao sumnjive iranske vojne objekte u Siriji u godinama prije Assadovog pada.
Izrael i Sirija također žude za vodenim resursima Golana i njegovim prirodno plodnim tlom.
Ko tamo živi
Oko 55.000 ljudi živi na okupiranoj Golanskoj visoravni, od čega je oko 24.000 Druza, arapske manjine koja praktikuje posebnu granu islama. Mnogi pripadnici Druza u Siriji dugo su bili lojalni Assadovom režimu. Mnoge porodice imaju članove s obje strane demarkacione linije.
Nakon aneksije Golana, Izrael je Druzima dao opciju državljanstva, ali većina ih je odbila i još uvijek se identifikuju kao Sirijci. Još 31.000 Izraelaca naselilo se na tom području, rekao je Levin. Mnogi od njih bave se poljoprivredom, uključujući vinogradarstvo, te turizmom.
Prije izbijanja sirijskog građanskog rata 2011. godine, postojalo je nestabilno primirje između izraelskih i sirijskih snaga.
Međutim, 2014. godine islamistički pobunjenici protiv vlade preuzeli su provinciju Kuneitra na sirijskoj strani. Pobunjenici su prisilili Assadove snage na povlačenje i također su napali snage Ujedinjenih nacija u tom području, prisiljavajući ih da se povuku s nekih svojih pozicija.
To područje ostalo je pod kontrolom pobunjenika sve do ljeta 2018. godine, kada su se Assadove snage vratile u uglavnom uništeni grad Kuneitru i okolno područje nakon ruske ofanzive i dogovora koji je omogućio povlačenje pobunjenika.
Šta razdvaja dvije strane
Snage za promatranje razdvajanja Ujedinjenih nacija (UNDOF) stacionirane su u kampovima i posmatračkim punktovima duž Golana, uz podršku vojnih posmatrača Organizacije Ujedinjenih nacija za nadzor primirja (UNTSO). Između izraelske i sirijske vojske nalazi se "Zona razdvajanja" od 400 kvadratnih kilometara - često nazvana demilitariziranom zonom - u kojoj oružane snage dviju zemalja nisu dozvoljene prema sporazumu o primirju.
Sporazum o razdvajanju snaga od 31. maja 1974. godine stvorio je Alpha liniju zapadno od zone razdvajanja, iza koje se izraelske vojne snage moraju zadržati, i Bravo liniju na istoku, iza koje se moraju zadržati sirijske vojne snage. Na udaljenosti od 25 km (15 milja) izvan "Zone razdvajanja" na obje strane nalazi se "Zona ograničenja" u kojoj postoje ograničenja u broju trupa, kao i vrsti i broju oružja koje obje strane mogu imati.
Postoji jedna prijelazna tačka između izraelske i sirijske strane, koja se do početka sirijskog građanskog rata uglavnom koristila od strane snaga Ujedinjenih nacija, ograničenog broja Druza civila i za transport poljoprivrednih proizvoda.
