Godišnjica osnivanja
43

Svi za jednog i jedan za sve: Kako je NATO postao ultimativni odbrambeni savez

B. H.
Foto: NATO
Foto: NATO
Sjevernoatlantski pakt, poznatiji kao NATO, međuvladin je vojni savez osnovan na današnji dan 4. aprila 1949. godine. Njegovo stvaranje bio je odgovor na rastuću prijetnju sovjetskog ekspanzionizma u Evropi nakon Drugog svjetskog rata.

U godinama koje su prethodile formiranju NATO-a, Evropa je bila u stanju nemira. Ratna razaranja ostavila su mnoge zemlje u ruševinama i ranjive na mogući sovjetski utjecaj. Sovjetski Savez preuzeo je kontrolu nad istočnom Evropom i aktivno je pokušavao proširiti komunizam po cijelom kontinentu.

Godine 1947. Sjedinjene Američke Države predstavile su Marshallov plan, golemi ekonomski paket pomoći osmišljen za obnovu Zapadne Evrope i obuzdavanje sovjetskog utjecaja. Ovaj je plan naišao na otpor Sovjetskog Saveza, koji ga je smatrao pokušajem širenja američkog utjecaja u Evropi.

Kao odgovor na rastuće napetosti između Sovjetskog Saveza i Zapada, grupa evropskih nacija okupila se kako bi osnovala Zapadnu uniju 1948. godine. Zapadna unija bila je vojni savez osmišljen da se suprotstavi sovjetskoj prijetnji u Evropi.

NATO je bio spreman na sovjetsku invaziju Jugoslavije
NATO je bio spreman na sovjetsku invaziju Jugoslavije

Međutim, Zapadna unija nije bila dovoljna da garantuje sigurnost zapadne Evrope. Sovjetski Savez je imao veću vojnu silu i mogućnost napada u bilo kojem trenutku. Bilo je jasno da je potreban sveobuhvatniji pristup.

Dana 4. aprila 1949. godine u Washingtonu je potpisan Sjevernoatlantski ugovor. Potpisale su ga SAD, Kanada i deset evropskih država. Ugovorom je uspostavljen savez za kolektivnu odbranu koji je značio da će se napad na jednu državu članicu smatrati napadom na sve zemlje članice.

NATO vježbe u Turskoj 1960ih godina
NATO vježbe u Turskoj 1960ih godina

Izvorne članice NATO-a bile su SAD, Kanada, Belgija, Danska, Francuska, Island, Italija, Luksemburg, Nizozemska, Norveška, Portugal i Velika Britanija. Grčka i Turska pridružile su se 1952., a Njemačka 1955. godine.

Formiranje NATO-a bio je značajan trenutak u historiji međunarodnih odnosa. To je vio prvi put da se grupa nacija okupila kako bi osigurala međusobnu odbranu od zajedničke prijetnje. Također je signalizirao pomak u ravnoteži snaga Sovjetskog Saveza prema Zapadu.

Mapa saveza iz 1955. godine
Mapa saveza iz 1955. godine

Od svog osnivanja, NATO je igrao ključnu ulogu u održavanju mira i stabilnosti u Evropi. Savez je bio ključan u odvraćanju sovjetske agresije i sprječavanju širenja komunizma. NATO je također bio uključen u brojne mirovne misije i bio je ključni igrač u borbi protiv terorizma.

Savez je evoluirao tokom vremena i nastavlja se prilagođavati novim prijetnjama i izazovima u 21. stoljeću.