Iako zvanična statistika u 2017. godini bilježi rast prikupljenih direktnih i indirektnih poreza, ukupni poreski dug u BiH (po osnovu direktnih i indirektnih poreza) iznosi nevjerovatnih 4,5 milijardi KM! Pri tome, samo za direktne poreze (porez na platu, doprinosi za PIO, zdravstveno osiguranje, nezaposelnost itd.) dug iznosi blizu 3,8 milijardi KM. Poređenja radi, ukupni poreski dug je skoro 4 puta veći od posljednjeg višegodišnjeg aranžmana s MMF-om.
Po osnovu indirektnih poreza, vrijednost duga iznosi više od 770 miliona KM, u šta ulaze dugovi po osnovu neplaćenog PDV-a, carina i akciza. Poređenja radi, iznos ovog dijela nenaplaćenog duga blizu je ukupnog godišnjeg zaduživanja vlada kod komercijalnih banaka u 2017. godini. U ukupnom dugu za carine (grafikon 2) dvadeset dužnika učestvuje s više od 66 posto, odnosno, dvije trećine ukupnog duga za carine otpada na 20 kompanija.
Kada govorimo o direktnim porezima, prema podacima Poreske uprave FBiH, ukupni nenaplaćeni poreski dug samo u FBiH iznosi dvije milijarde i 596 miliona KM, u šta ulaze dugovi po osnovu neplaćenih poreza na platu, doprinosa za PIO, zdravstveno osiguranje, nezaposlenost te takse i druge naknade. Na grafikonu 3 prikazan je ukupni dug i dugovanja najvećih dužnika. Najveći dužnici po osnovu neizmirenih javnih prihoda su poreski obveznici s učešćem državnog kapitala, tj. javna preduzeća ili kompanije s državnim (su)vlasništvom te javne institucije. Ako posmatramo samo prvih 20 najvećih dužnika, dolazimo do udjela ovih dužnika od čak milijardu i 185 miliona KM ili 46 posto ukupnog poreskog duga u FBiH! Većina tog duga trebala je finansirati penzioni i zdravstvene fondove. Podsjetimo, visina i redovne ispate penzija te kvalitet zdravstvene zaštite najdirektnije zavise od uplate doprinosa. Vrlo loše stanje u fondu PIO i u fondovima zdravstva rezultat su višegodišnjeg kršenja zakona, onih koji nisu plaćali porez i onih koji su to dozvoljavali, praveći time ogromnu štetu po vanbudžetske fondove, kvalitet života građana i javni interes.
Prema nepotvrđenim podacima (jer Poreska uprava RS odbija objaviti detalje poreskog duga) ukupni nenaplaćeni poreski dug u Republici Srpskoj, po osnovu direktnih poreza, u ovoj godini iznosi milijardu i 167 miliona KM, što je vidljivo na grafikonu 4. Najveći dužnici po osnovu neizmirenih javnih prihoda su, ponovo, poreski obveznici s učešćem državnog kapitala, tj. javne ustanove i javna preduzeća. Prvih 10 najvećih dužnika duguju 171 milion KM, ili 15 posto ukupnog poreskog duga, a među njima javne ustanove i javna preduzeća čine 53 posto ili 90 miliona KM.
Navedeni podaci ukazuju na hronično odsustvo vladavine zakona, jer je neobjašnjivo ovoliko odsustvo dobrog upravljanja, jednakosti pred zakonom, kao i tolerancija neplaćanja poreza i doprinosa od javnih preduzeća i institucija, čime je akumuliran ogroman unutrašnji dug, budžetski deficit, deficit vanbudžetskih fondova (primarno penzionog i zdravstvenog) i ozbiljno poljuljano povjerenje građana i pravnih subjekata u vladavinu prava i jednakost pred zakonom.
