Gobeklitepe i Karahantepe
63

Veličanstvena otkrića na sjeveru Mezopotamije: Pronađena najveća i iznimno realistična ljudska statua

I. B.
Jedinstveno arheološko otkriće u Karahantepeu
Jedinstveno arheološko otkriće u Karahantepeu (Foto: TGA)
U Gobeklitepeu i Karahantepeu, jednim od najstarijih neolitskih nalazišta na svijetu smještenim na sjeveru Mezopotamije, otkrivene su nove veličanstvene iskopine, a riječ je o nevjerovatno realističnoj i ujedno najvećoj ljudskoj skulpturi te prvoj obojenoj statui životinje.
Statue su pronađene tokom najnovijih iskopavanja na devet arheoloških lokaliteta u okviru projekta "Kamene humke" (tur. Taş Tepeler) koji baca novo svjetlo na period ljudske prahistorije.

Tokom nedavnih iskopavanja u Karahantepeu otkrivena je najveća poznata ljudska prahistorijska statua. Riječ je o muškoj figuri u sjedećem položaju, visokoj 2,45 metara koja ima nevjerovatno realističan izraz lica, naglašena rebra, kičmu i kosti ramena.

Skulptura muške figure u Karahantepeu (Foto: TGA)
Skulptura muške figure u Karahantepeu (Foto: TGA)

U istom prostoru nalazi se i skulptura lešinara postavljena na prednjoj strani klupe na kojoj su pronađene i kamene ploče.

Odmah pored figure je i statua lešinara (Foto: TGA)
Odmah pored figure je i statua lešinara (Foto: TGA)

Tokom iskopavanja koje je sprovelo tursko Ministarstvo kulture i turizma, u D konstrukciji Gobeklitepea pronađena je statua divlje svinje u prirodnoj veličini od krečnjaka. Skulptura, koja ima ostatke crvenog, bijelog i crnog pigmenta na svojoj površini, prvi je oslikani primjerak u prirodnoj veličini od svog vremena do danas.

Statua divlje svinje u Gobeklitepeu (Foto: TGA)
Statua divlje svinje u Gobeklitepeu (Foto: TGA)

Skulptura je također pronađena na klupi ukrašenoj simbolom u obliku slova H, polumjesecom, dvije zmije i tri ljudska lica.

Nalazište koje je promenilo tok historije

Smješten oko 18 kilometara sjeveroistočno od centra grada Šanliurfe, u blizini sela Orencik, Gobeklitepe je jedno od najznačajnijih naslijeđa ljudske historije. Kao 18. po redu lokacija Turske upisane na listu UNESCO-ve čiste svjetske baštine, ovo arheološko nalazište je značajno promijenilo moderno shvatanje drevnih društava lovaca-sakupljača, posebno iz vremena neolita.

Prvi radovi na iskopavanju u Gobeklitepeu počeli su 1995. godine, a za kratko vrijeme otkrivene su mnoge iskopine, među kojima stubove u obliku slova T ukrašene životinjskim motivima i geometrijskim oblicima, razne ljudske i životinjske skulpture, kameno i koštano oruđe, kao i ostaci životinskih kostiju. Radovi na ovoj lokaciji otkrili su nove informacije o društvenom životu, arhitekturi i umjetnosti, naglašavajući postojanje visokorazvijenog društva u ranim fazama neolita.

U Turskoj, zemlji prastarih civilizacija, aktivno se provode arheološka iskopavanja i restauratorski projekti u historijskim područjima kako bi se osigurala održivost kulturnog naslijeđa. Zemlja trenutno prednjači u svijetu po broju arheoloških projekata, a očekuje se da će broj arheoloških iskopavanja i studija u Turskoj dostići 750 do kraja 2023. godine.

Gobeklitepe (Foto: Klix.ba)
Gobeklitepe (Foto: Klix.ba)

Proučavanja savremenih lokaliteta u određenim regijama pružaju holističko razumijevanje davnih dešavanja. Jedan od takvih nedavnih projekata je "Kamene humke" (Taş Tepeler). Obim projekta u regionu koji se sprovodi pod rukovodstvom profesora Necmija Karula, šefa Odsjeka za prahistorijsku arheologiju na Univerzitetu u Istanbulu, daje uvid u tehnološke, ekološke i socijalne aspekte prvih naseljenih ljudskih društava.

Istraživanja na visoravni Šanliurfa dovela su do otkrića savremenih naselja u blizini Gobeklitepea. Ova naselja, koja se zajednički nazivaju Taš Tepeler (Kamene humke), uključuju Karahantepe, Sayburç, Sefertepe, Harbetsuvan Tepesi, Gürcütepe, Çakmaktepe, Medik, Kurttepesi, Taşlıtepe, Ayanlar, Yoğunburç i Yeni Mahallebekli, Yeni Mahalle. Sve navedene lokacije daju svoj doprinos u rasvjetljavanju historije čovječanstva.