Na današnji dan 1992. godine formiran Peti korpus ARBiH: Korpus koji je odbranio narod Bosanske Krajine
Građani Bosne i Hercegovine su tri godine slušali vijesti sa frontova na kojima je Armija Republike Bosne i Hercegovine branila opstanak mlade i novoformirane države. Od svih krajeva i frontova najteže i najdraže vijesti su obično dolazile sa "zelene mrlje" na sjeverozapadu, od Petog korpusa koji je 1201 branio zapadne granice RBiH.
U oktobru 1992. godine u Bosanskoj Krajini odnosno onom prostoru koji će svjetski mediji nazvati "Bihaćkim džepom", narod Cazinske Krajine je stvorio Peti korpus. Nakon Prijedora, Sanskog Mosta, Ključa i Ljutočke doline, kolone prognanih ali i spiskovi nestalih potvrdili su namjeru vojno-političkog rukovodstva sa sjednica Srpske demokratske stranke za stvaranje etnički čistog prostor od Une do Drine.
Vojna organizacija u ovom dijelu formirane Armije Republike Bosne i Hercegovine se suočavala sa brojnim izazovima uslijed unutrašnjih previranja različtih političikih struja. Kadrovi Fikreta Abdića unutar vojno-policijskih struktura su dugo vremena kočili razvoj i formiranje krupnijih formacija.
Nukleus za formiranje Petog korpusa je stvoren kroz Unsku operativnu grupu, pri čemu je i organiziranje kroz Patriotsku ligu imalo ogroman značaj pokazat će događaji tokom rata. Prvi komandant korpusa bio je Hajrudin Osmanagić kojeg će na tom mjestu naslijediti Ramiz Dreković koji ostaje na toj funkciji do jeseni 1993. godine kada na čelo Petog korpusa njen najprepoznatljivi komandant Atif Dudaković.
Borba za opstanak
Prkoseći svim aksiomima vojne nauke Peti korpus kao jedan od manjih korpusa, tokom četiri godine brani 180 kilometara aktivnog fronta i to protiv jedinica dva krajiška korpusa VRS, tri korpusa Srpske vojske Krajine i dodatno snaga izdajnika i ratnog zločinca Fikreta Adbića. Ukoliko se ima u vidu okruženost sa pet neprijateljskih kropusa, pobjeda na ovom prostoru je značila opstanak.
Od svog formiranja Peti korpus se našao u čvrsto stegnutom obruču te 1992. godinu karakteriziraju borbe na nekoliko pravaca s kojih agresorske snage pokušavaju probiti liniju branioca. Tokom 1993. godine Peti korpus započinje stvaranje materijalno-tehničkih rezervi uz osnaživanje namjenske industrije čiji su temelji započeti tokom 1992. godine.
Godina 1993. je po mnogim segmentima sudbonosna za dalji razvoj događaja obzirom da u jesen izbija otvorena pobuna i izdaja Fikreta Abdića, presuđenog ratnog zločinca i člana Predsjedništva RBiH. Ovaj ujedno i najteži i najkrvaviji front Krajišnici nikada neće zaboraviti obzirom na gubitak više od 3.000 krajiških života s obje zaraćene strane.
U 1994. godini Peti korpus postaje zaista specifičan fenomen bosanskog otpora obzirom da unatoč hermetičkoj blokadi dotoka materijalno-tehničkih sredstava, tokom 1994. godine Peti korpus izvodi ofanzivnu operaciju "Grmeč-94" u kojoj razbija 2. Krajiški korpus VRS, te u kontranapadu u operaciji Breza-94 nanosi ogromne gubitke 1. Krajiškom korpusu VRS.
U augustu 1994. godine po prvi put se oslobađa Velika Kladuša, nakon čega jedinice Petog korpusa zarobljavaju značajna materijalno-tehnička sredstva, koja će činiti osnovu za sve buduće operacije.
U međuvremenu jedinice Petog korpusa odbijaju brojne operacije agresora koji svoja dejstva koordinira sa Abdićevim snagama što dodatno komplicira vojnu sliku prostora. U 1995. godinu narod Cazinske krajine sa svojim korpusom ulazi u najneizvjesniji period opstanka obzirom na operacije VRS i SVK koje prijete padom Bihaća, ali i aktiviranjem operacije "Pauk" kojom rukovodi Služba državne bezbednosti Srbije s ciljem povratka ratnog zločinca Abdića u Veliku Kladušu.
Sinonim otpora
Nakon teških borbi osam mjeseci na prilazima Bihaća, ali i južnim prilazima Velikoj Kladuši koja je bila izgubljena, Peti korpus je dočekao operaciju "Oluja" sa olakšanjem i oduševljenjem, ali i kapitalom koji je ugradio u tu pobjedu Hrvatske vojske.
Nakon tri godine tokom kojih je za sebe vezivao tri korpusa Srpske Vojske Krajine omogućavajući tako Hrvatskoj vojsci stasavanje za operacije "Bljesak2 i "Oluja", Peti korpus je branio Zagreb koliko je branio i Bihać.
Prema tome narod Cazinske krajine nikom osim Petom korpsu ne duguju zahvalnost za opstanak pri čemu se značaj operacije "Oluja" za deblokadu Bihaćkog džepa ne može zanemariti.
Tokom tri godine rata u koji kreće sa jednim minobacačem od 120 milimetara i nešto pušaka, Peti korpus kroz tri godine rata izrasta u vojnu formaciju koja postaje sinonim bosanskog otpora. U operaciji "Sana-95" Peti koprus oslobađa najveću slobodnu teritoriju u cijelom odbrambeno-oslobodilačkom ratu.
Za manje od mjesec dana jedince Petog korpusa oslobađaju Bosanski Petrovac, Bosansku Krupu, Ključ, Sanski Most i prodiru duboko u općine Bosanski Novi te Prijedor ka banjalučkoj općini gdje ovaj oslobodilački zanos zaustavlja potpisivanje Dejtonskog mirovnog sporazuma.
Izdaja, logori i mučilišta APZB za borce i narod Petog korpusa, uništenje Sanske i Ljutočke doline, korištenje biološkog oružja agresora i obruč od 1201. dan su izdržali borci i narod Petog korpusa.
Zbog toga se mora reći da su za odbranu Republike Bosne i Hercegovini, svi borci i pripanici zajedno sa narodom su dali mnogo, ali su Krajišnici dali ponajviše.
