Od ponosa i sreće, do straha i tuge: Datum koji iznova određuje sudbinu grada Sarajeva
Oslobađanje Sarajeva se očekivalo od druge polovine 1944. godine, a Mjesni komitet je napravio plan "Komanda za odbranu grada", koji je predviđao akcije sa ciljem sprečavanja da okupatori u povlačenju unište privredne objekte i civilnu infrastrukturu, pružanje vojne pomoći partizanskim jedinicama i zbrinjavanje ranjenika i vojnika.
Formirane su udarne grupe koje su brojale oko 1.500 naoružanih ilegalaca, a zadatak im je bio da napadnu neprijatelja iznutra dok partizani budu napredovali ka gradu.
U februaru 1945. godine u Sarajevo je stigao Maks Luburić, komandant ustaškog sistema koncentracionih logora i odmah organizovao namještenja suđenja pristalicama NOP-a. Desecima građana Sarajeva je suđeno i pogubljeni su ili deportirani.
Nakon neuspješnog pokušaja atentata na Maksa Luburića uslijedila je ustaška odmazda koja je kulminirala javnim vješanjem 45 ljudi u noći 27. marta na Marin dvoru. Ustaše su pucale na ljude koji su pokušali doći do tijela svoje rodbine i rođaka. Luburić je za svega nekoliko dana ubio 323 osobe, a još mnogi su stradali u transportu ka logorima. Luburić je sa pratnjom iz Sarajeva pobjegao četvrtog aprila.
Oslobođenje preko Vraca
Oslobađanje Sarajeva od fašističke Njemačke tokom Drugog svjetskog rata počelo je 28. marta 1945. godine. Probojem 334. puka obalom Miljacke do Marijin-Dvora u noći 6. aprila završene su ulične borbe u Sarajevu. Do zore je njemačka 181. divizija napustila svoja posljednja uporišta, a u međuvremenu su preko Vraca i Mojmila u južni dio grada ušli i pripadnici 5. crnogorske udarne brigade.
Sarajevo je 6. aprila u osam sati bilo potpuno slobodno, a od tada se 6. april obilježava kao Dan Grada Sarajeva.
Istog datuma, 46 godina poslije, Sarajevo je počelo svoju novu bitku. Grad je u potpunosti opkoljen, a opsada koju su počele snage bosanskih Srba potpomognute JNA i srbijanskim paravojnim formacijama postala je najduža u modernoj evropskoj historiji.
Prve žrtve
Dana 5. aprila u Sarajevu su održane antiratne demonstracije. Demonstranti su se sa platoa ispred Skupštine BiH uputili ka Vrbanja mostu, a onda je opet uslijedila pucnjava. Srpski ekstremisti pucali su iz objekata s lijeve strane rijeke Miljacke, iz pravca nekadašnje zgrade 'Dimnjačar', i na mostu su ubili Suadu Dilberović i Olgu Sučić. Bile su to prve žrtve rata u Sarajevu
Istog dana paravojne formacije SDS-a i JNA počinju granatiranje Sarajeva, a prve granate na prigradska naselja ispaljene su sa srpskih položaja na Lapišnici, Borijama i Trebeviću. Grad nadlijeću borbeni avioni JNA otvarajući vatru na objekte od vitalnog značaja. JNA pogađa televizijski repetitor na brdu Hum u Sarajevu i zgradu Radio-televizije BiH.
Jedna od prvih sarajevskih žrtava bio je i šesnaestogodišnji Samir Mišić, učenik Policijske škole na Vracama. I on je ubijen 5. aprila 1992. godine, kada su paravojne formacije SDS-a, predvođene odmetnutim pojedincima iz MUP-a BiH pod komandom Milenka Karišika, napale školu na Vracama. U napadu su učestvovali i tenkovi JNA. 6. aprila 1992. godine Evropska unija i Sjedinjene Američke Države priznale nezavisnost BiH. Istog dana srpske paravojne formacije počele su otvorene artiljerijske napade na Sarajevo.
Već u Aprilu rata srpske paravojne snage i bivša JNA su na jedan kilometar sarajevskog fronta imale oko 35 oruđa. Najveća koncentracija oruđa u historiji ratovanja do tada je zabilježena u bici za Berlin 1945. godine kada su ruske snage na kilometar imale po 25 oruđa
Zločinci sa okolnih brda i okupiranih dijelova grada nisu štedjeli nikoga, tokom opsade ubijeno je više od 11.000 građana Sarajeva od kojih su njih 1.600 bili djeca. Sarajevo se doslovno tuklo, kako je to i naredio osuđeni ratni zločinac Ratko Mladić kao tadašnji general Vojske Republike Srpske.
"Tuci Velušiće i Pofaliće, tamo nema mnogo srpskog življa", zapovijedio je Mladić, koji je osuđen i za opsadu Sarajeva, u maju 1992. pukovniku Mirku Vukašinoviću.
Između ostalih, zapaljena je zgrada Pošte čime je grad komunikacijski odsječen od ostatka svijeta, zapaljena je Vijećnica u kojoj je tada bila Nacionalna i univerzitetska biblioteka, granatirane su bolnice, Radio-televizija Bosne i Hercegovine i stambene građevine.
No, Sarajevo se kao i tog 6. aprila 1945. godine ponovo odbranilo, zahvaljujući hrabrim borcima, pripadnicima MUP-a RBiH, Patriotske lige, Zelenih beretki, te kasnije jedinicama Armije RBiH. Zločinci su opet poraženi, a Sarajevo je ostalo trn u oku onih koji su sanjali oživljavanje zla iz 40-ih godina prošlog stoljeća.
