Šta je digitalna javna uprava: Štedite vrijeme, novac i "ne fali vam papir"
Prema UN-ovom indeksu razvoja elektronske uprave za 2022. godinu, Bosna i Hercegovina je na posljednjem mjestu u Evropi, sa San Marinom, Sjevernom Makedonijom i Andorom koje su iznad rangirane. Podaci Evropskog ureda za statistiku (Eurostat) za 2023. pokazuju da smo na dnu liste po broju stanovnika koji koriste elektronsku upravu i pribavljaju informacije preko internetskih stranica nadležnih institucija.
Šta je digitalna javna uprava
Digitalna javna uprava ne podrazumijeva samo informisanje preko internetskih stranica državnih institucija, ustanova i preduzeća. To se odnosi i na korištenje usluga tih institucija, ustanova i preduzeća preko njihovih internetskih stranica, a koje su dio digitalnog ekosistema društva koji se sastoji i od digitalne infrastrukture i digitalne ekonomije.
Reforma javne uprave
Digitalizacija javnih usluga zahtijeva sveobuhvatnu reformu javne uprave. Prvenstveno je potrebno da su vlasti opredijeljene i da razumiju ovaj proces, kao i to da postoji saradnja i planiranje svih nivoa vlasti kako bi se jednoobrazno pristupilo digitalizaciji javne uprave.
Neophodno je odrediti nadležnu instituciju/agenciju ili tijelo za vođenje i koordinaciju digitalizacije te angažovati iskusne stručnjake iz ove oblasti, jer se u protivnom neadekvatnim rješenjima može samo otežati ovaj kompleksni proces, uzrokujući nepotrebno trošenje budžetskog novca.
Cilj je ostvariti digitalizaciju i optimizirati javne usluge. Zbog toga je važno prilagoditi pravni i institucionalni okvir za digitalizaciju. Potrebno je i planirati budžetska sredstava kojima će se, osim tehničke infrastrukture, omogućiti kontinuirano stručno osposobljavanje zaposlenih u javnoj upravi za pružanje digitalnih usluga.
Šta digitalizacija znači u praksi
Evo jednog primjera šta digitalizacija znači u praksi. Iz udobnosti doma, koristeći mobitel, tablet ili računar, pristupate centralizovanom portalu za digitalnu javnu upravu kojim se omogućava pristup svim javnim uslugama na različitim nivoima vlasti. To znači da nema lutanja od internetske stranice do internetske stranice, nego se sve nalazi na jednom mjestu.
Na portalu izvršite sigurnu elektronsku identifikaciju, koristeći ličnu kartu ili neki drugi oblik identifikacije. Time potvrđujete da ste vi osoba koja potražuje uslugu.
Zatim izaberete digitalnu uslugu i krenete u proces koji vam je jednostavno i transparentno objašnjen preko portala, a to primjera radi može podrazumijevati popunjavanje obrasca. Potom koristite siguran elektronski potpis, kako bi zahtjev zvanično potpisali i uputili prema nadležnoj instituciji.
Dakle, da bi se u punom kapacitetu koristile razvijene elektronske javne usluge, potrebno je omogućiti elektronski identitet i kvalifikovani elektronski potpis. Ako je potrebno, i administrativna taksa se plaća preko interneta, tj. korištenjem sigurnog elektronskog plaćanja.
Preko portala u svakom trenutku je moguće pratiti status zahtjeva, a institucija u zadanom roku izdaje traženi izvod ili dokument i dostavlja ga u elektronskoj formi. Na ovaj način se građanima omogućava brz, učinkovit i siguran pristup javnim uslugama bez potrebe za fizičkim odlaskom u instituciju, čime se štedi vrijeme i pojednostavljuje proces pribavljanja dokumenata.
Pozitivni primjeri
Kao jedna od najnaprednijih država u digitalizaciji, Estonija ima 99 posto javnih usluga koje su dostupne na internetu, a uveliko radi na poboljšanju ovih usluga uz pomoć vještačke inteligencije. Elektronski potpis koristi 98 posto stanovništva, jer su elektronska identifikacija i elektronska lična karta 2002. postale obavezne za sve građane.
Ukrajina je tokom rata dobila digitalnu strategiju razvoja koju smatra prioritetom, a formirala je i Ministarstvo za digitalnu transformaciju. Mnoge javne usluge su dostupne preko državnog portala za javne usluge (Diia) koji ima više od 21,7 miliona registrovanih korisnika.
Dio građana Bosne i Hercegovine je tokom pandemije koronavirusa koristio portal za digitalnu javnu upravu Srbije, potražujući potvrdu o izvršenoj vakcinaciji. Ova susjedna država je od 2017. do 2021. digitalnom upravom sačuvala 900 tona papira.
Portalom e-Građani u Hrvatskoj nude se mnoge digitalne usluge. Neke od njih su prijava novorođenog djeteta i vjenčanja, pristup dokumentima iz matičnih knjiga, usluge sistema socijalne zaštite, pristup informacijama zdravstvenog sistema, komunalne usluge te usluge katastra i zemljišnjih knjiga. Osim toga, preko interneta je moguće registrirati firmu, prijaviti turiste ili industrijsko vlasništvo.
Albanija ima jedan od najrazvijenijih portala za digitalnu upravu na Balkanu (e-Albania). Ovaj portal je u decembru imao više od 16 miliona posjeta te više od dva miliona korištenih usluga.
Sigurno je da se digitalizacijom javne uprave mogu donijeti značajne promjene u radu organa uprave u Bosni i Hercegovini. Više od toga, pruža alate za uštedu vremena i novca, čineći život građana boljim.
