Drže li Vučić i Dodik u šaci Berlin i Brisel: Što je nekada bio ruski plin, danas je litijum
Registar lobija njemačkog Bundestaga izvor je izuzetno zanimljivih informacija. Ovdje, naprimjer, saznajete da konsultantska firma bivšeg njemačkog ministra vanjskih poslova Joške Fišera (Savez 90/Zeleni), Joschka Fischer & Company GmbH, ima britansko-australskog rudarskog giganta Rio Tinto kao kupca, navodi se u tekstu Alexandera Rhoterta.
Kakav je odnos između "zelenog" Ministarstva ekonomije i Fišera ostaje otvoreno pitanje. U svakom slučaju, Rio Tinto trenutno razvija veliko ležište litijuma u zapadnoj srpskoj dolini rijeke Jadar, koje godinama nailazi na snažan otpor civilnog društva u Srbiji. Litijum će se koristiti u EU za proizvodnju baterija za njemačke električne automobile.
Dana 19. jula prošle godine kancelar Olaf Scholz (SPD), parlamentarni državni sekretar u Ministarstvu ekonomije i predsjedavajuća Alijanse 90/Zelenih Franziska Brantner zajedno sa potpredsjednikom Evropske komisije Marošem Šefčovičem sastali su se sa predsjednikom Srbije Aleksandrom Vučićem u Beogradu.
EU i Srbija su zaključile milijardu dolara vrijedan strateški sporazum o proizvodnji litijuma.
U svom govoru, predsjednik Srbije je posebno pohvalio "kancelara Scholza (...) i sve njegove zaposlene (...)". Želio bih da se beskrajno zahvalim Franziski Brantner (...) što podržavaju ovaj veoma važan projekat za Srbiju."
Ono što upada u oči su Vučićeve pohvale Brantneru, koji je bio uveliko operativno uključen. Čini se da činjenica da ekstrakcija litijuma može uzrokovati veliku štetu okolišu ne predstavlja problem.
Nema podrške civilnom društvu Srbije
Ni Scholz ni Brantner nisu konsultovali protivnike projekta. I nijedan od njih nije kritikovao Vučićev režim, koji je iznutra bio sve autoritarniji, a spolja agresivniji. Skandalozno je kako se podržava jedan od posljednjih evropskih autokrata, a istovremeno se ignorišu masovni protesti. Čini se da važi "primat srpskog litijuma", iako Srbija ignoriše sankcije EU protiv Rusije, čineći zemlju kandidata za EU ekonomskim spasom Moskve u Evropi.
U decembru je također otkriveno da je vlada špijunirala aktiviste građanskog pokreta i novinare koristeći izraelski i srpski špijunski softver - “Spyware” i “NoviSpy”. Osnovana je jedinica za odbacivanje kritika stranih medija na račun Vlade Srbije. U pripremi je zakon ruskog tipa o "stranim agentima". To se, na primjer, odnosi na nevladine organizacije koje primaju donacije iz inostranstva. Kao iz “Fondacije za otvoreno društvo” američkog milijardera Georgea Sorosa, omiljene mete autokrata.
Redovne su prijetnje smrću aktivistima za zaštitu životne sredine poput Aleksandra Matkovića i profesorima koji su se solidarizirali sa studentima koji protestuju, kao što je Dinko Gruhonjić, dobitnik Nagrade za ljudska prava grada Vajmara 2024. Od novembra štrajkuje 40 fakulteta. Protesti protiv rasprostranjene korupcije i nepotizma pojačani su nakon što se u Novom Sadu srušila nadstrešnica na željezničkoj stanici koju su renovirali kineske kompanije, pri čemu je poginulo 15 ljudi.
U tom kontekstu, litijumski dogovor koji je projektovao Scholz i sproveo Brantner bio je sreća za Vučićev režim u pravom trenutku. FAZ je komentirao: “Iskopavanje litijuma i demontaža demokratije sigurno mogu ići ruku pod ruku - čak i pod očima EU."
Vučić optužuje Zapad za pokušaj državnog udara
Scholz je 10. decembra primio Vučića u Njemačkoj da unaprijedi litijumski projekat. Vučić je istog dana na Instagramu objavio snimak i tvrdio da su proteste protiv njega pokrenule zapadne zemlje da bi ga svrgnule: "Nikada neću služiti strancima koji žele da poraze, ponize i unište Srbiju. Ako misle da sam Assad i da ću negdje pobjeći, neću to učiniti."
I Vučićeva retorika se radikalizuje. On je 21. decembra rekao da neće "bježati od ološa koji je opljačkao i privatizovao sve u Srbiji".
Čudno je kada se on, koji je od EU dobio milijarde eura podrške, a Berlin mu se udvara kao niko drugi, onda upušta u teorije zavjere.
Nijedan "stranac" ne želi da ruši Vučića, naprotiv, jer ga Berlin i Brisel, nažalost, vide kao "sidro stabilnosti" za region. Ali građani Srbije su umorni od života u jednoj od posljednjih evropskih autokratija. Masovni egzodus mladih je još jedan pokazatelj toga.
Beograd je barem indirektno bio umiješan u nekoliko napada na vojnike NATO-a i kosovske sigurnosne snage 2022. i 2023. godine. U to vrijeme, eskalacija je tek za dlaku izbjegnuta pritiskom SAD-a i NATO-a. Vučić je svoje snage krenuo ka Kosovu. Wolfgang Ischinger bivši visoki njemački diplomata optužio je Vučića da želi da se "malo igra Putina".
"Smatram da je nečuveno kako se Vučić i srpsko rukovodstvo ovdje pale (...). Za ovu eskalaciju krivim isključivo Beograd."
Blokiran je prijem Kosova u Vijeće Evrope
Srbija kontinuirano destabilizuje Bosnu i Hercegovinu. Oba događaja su duboko zabrinjavajuća, kao što je vrhovni komandant NATO-a za Evropu, američki general Christopher Cavoli, naglasio 2024. godine. Uprkos svemu, Savezna kancelarija, radi Vučića, blokira prijem Kosova u Vijeće Evrope od maja 2024. godine.
Koliko daleko Beograd može da ide pokazuje njegovo učešće na neustavnoj paravojnoj paradi povodom Dana RS-a 9. januara. Dok je proteklih godina učestvovao samo jedan ili dva ministra, ove godine je to bila cijela Vlada Srbije i rukovodstvo srbijanske skupštine.
Gosti iz Srbije i Rusije su iz VIP lože posmatrali teško naoružane specijalce.
Diplomatski skandal prvog reda
Učešće Vlade Srbije je diplomatski skandal prvog reda. Bosanskohercegovački ministar odbrane Zukan Helez uskratio je srpskom ratnom vazduhoplovstvu potrebnu dozvolu za nadlijetanje Banje Luke ... Beograd je trikom prkosio zabrani letova - premijer i predsjednica skupštine stigli su avionom u vlasništvu firme Swiss Lion. Ministri su ih pratili komercijalnim avionima.
Milorad Dodik je sutradan pisao liderki AfD-a Alice Weidel: "Ujedinjavaju nas iste vrijednosti u borbi za slobodu i ravnopravnost (...) Vaša stranka je jedina koja zastupa konzervativno-slobodarsku politiku i će Njemačkoj ponovo donijeti napredak i prosperitet."
Dodik je pozvao sve građane da glasaju za AfD: "Apelujemo na glasače u Njemačkoj da podrže AfD kako bismo izgradili buduće dobre odnose Republike Srpske i Njemačke."
Teško je zamisliti da je Dodik mogao pružiti takvu podršku u kampanji bez konsultacija s Vučićem. Časopis Compact, koji je Ured za zaštitu ustava klasificirao kao desničarski ekstremista, izvještava o “daljoj međunarodnoj podršci” AfD-u.
Dodik je 17. januara dao intervju ruskoj televiziji RT u kojem je govorio o secesiji RS-a, jasno sa namjerom da je pripoji Srbiji, odnosno da genocidni Karadžićev plan sprovede u djelo 30 godina nakon završetka rata.
Samo je ljevica kritična prema litijumskom dogovoru
Samo je ljevica zauzela kritičan stav o litijumskom sporazumu u saveznoj vladi u novembru i dovela u pitanje stanje demokratije, vladavine prava i uznemiravanja civilnog društva.
Protestne note i zahtjevi Kancelariji su ignorisani, rekla je autoru Jasna Čaušević iz "Društva za ugrožene narode". U saopštenju za javnost u znak podrške Društvu novinara Srbije regiona Vojvodine, ona je napisala: "Aleksandar Vučić, koji je učestvovao u zločinima balkanskih ratova 1990-ih (...) oblikuje političku kulturu zločina, pokriva korupciju u Srbiji. Govoriti istinu nosi rizik od zastrašivanja, uključujući ubistvo i prijetnje smrću."
Kosovska ministrica vanjskih poslova Donika Gervalla-Schwarz upozorila je predsjedavajućeg Davida McAllistera na agresivnost Beograda u govoru 2. decembra pred Odborom za vanjske poslove Evropskog parlamenta: "Evropa je dugo vjerovala, uprkos svim upozorenjima, da se Putin može integrirati kroz ekonomiju. Evropa danas vjeruje da sa Vučićem može tako. Tada je to bio ruski gas, danas je to litijum iz Srbije."
Vučić i Dodik, pak, znaju da mogu da rade šta hoće sve dok traje litijumski projekat.
Trebalo bi da šokiraju i sljedeće riječi Aleksandra Vulina, Vučićevog najbližeg saradnika, Putinu u jesen 2024. godine:
"Kao što znate Srbija je ne samo strateški partner Rusije, Srbija je i saveznik Rusije. I zbog toga je pritisak na nas u strane zapada ogroman, ali Srbija koju vodi Aleksandar Vučić i Srbija koja nikada neće postati članica NATO pakta, koja nikada neće uvesti sankcije Ruskoj federaciji i koja nikada neće dozvoliti da se sa njene teritorije sprovode bilo kakve antiruske akcije."
U svakom slučaju, nedostatak solidarnosti sa srpskim civilnim društvom je istorijska greška. Dakle, ostaje se nadati da će barem Dodikov poziv da se glasa za AfD natjerati Scholza i Brantnera na razmišljanje. Uostalom, Dodik je Vučićev najvažniji adut na Balkanu.
