Prije 80 godina okončana je Bitka na Sutjesci, partizani su uz ogromne gubitke probili obruč
Nakon što nisu uspjeli uništiti partizane u toku operacije Weiss (Bijelo), u jugoslovenskoj historiografiji poznatoj kao Četvrta neprijateljska ofanziva i Bitka na Neretvi, okupatorske sile u Jugoslaviji su pokrenule novu operaciju nazvano Schwarz (Crno) čiji je cilj bilo konačno uništavanje jugoslovenskih partizana.
U operaciji je Wermacht angažovao više od 120.000 vojnika uključujući i italijanske, bugarske i jedinice NDH. U ofanzivi su učestvovale četiri njemačke divizije i dva puka iz drugih jedinica sa ukupno 67.000 vojnika, tri italijanske divizije i dijelovi drugih jedinica sa ukupno 43.000 vojnika, jedan puk bugarske vojske sa 2.000 vojnika, jedna brigada dombrana, jedna brigada ustaša i dijelovi manjih jedinica NDH sa ukupno 11.000 vojnika, u operaciji je učestvovalo i oko 4.000 crnogorskih formacija i četnika po italijanskom komandom.
Ove snage je podržavalo osam artiljerijskih pukova i 11 vazduhoplovnih eskadrila.
Partizanske snage su se sastojale od četiri divizije i tri pridodate brigade sa ukupno 16.000 vojnika. U centralnoj partizanskoj bolnici i divizijskim bolnicama bilo je preko 3.500 ranjenika i bolesnika.
Kako Adolf Hitler nije vjerovao četnicima koji su se nalazili pod zaštitom Italije, i u strahu od eventualne savezničke invazije operacija Schwarz se sastojala od dva dijela.
Prvi dio je podrazumijevao razoružavanje četnika koje je obavljeno bez ikakvih žrtava za okupatorske snage. U drugoj fazi je bilo predviđeno uništavanje okosnice partizanskih snaga okupljene oko Vrhovnog štaba. Plan je bio da se partizanske snage opkole između Pive i Tare na planini Durmitor i tamo unište.
Plan je bio da se partizanske jedinice prisile na frontovsku borbu koja je puno više odgovarala brojčano i tehnički nadmoćnim osovinskim trupama.
Ofanziva je počela 15. maja potiskivanjem partizanskih snaga koje nisu uspjele da izvedu uspješne protivudare sa ciljem zaustavljanja opkoljavanja i izvlačenja trupa. Vrhovni štab je trećeg juna organizovao savjetovanje u Martinju na kojem je zaključeno da je situacija kritična te su snage podijeljene na dva dijela. Prvi dio su činile prva i druga divizija sa Vrhovnim štabom, a drugi dio trupa treća i sedma divizija sa bolnicom. Prva grupa je trebala da ide u prodor preko Sutjeske, a druga grupa je trebala da se vrati na desnu obalu Tare u Sandžak.
Josip Broz Tito je ranjen devetog juna na brdu Milinklade na planinI Ozren, a u Jugoslaviji je nakon Drugog svjetskog rata stvarana priča da se Titov pas žrtvovao i spasio mu život. U ovom napadu je poginuo i član britanske misije Bill Stewart.
Proboj fronta ostvarila je Prva proleterska divizija pod komandom Koće Popovića koja je uspjela da u zoru 10. juna pregazi položaje njemačke grupe Hohne. Popović je prodor naredio bez saglasnosti Tita i poslije rata su se čak zbog ovog poteza mogle ćuti optužbe na račun Popovića.
Istovremeno, Treća krajiška brigada je razbila bataljon borbene grupe Fischer i tokom 11. juna nastavljen je prodor, a njemački pokušaji da izvrše protivnapade bili su neuspješni. Do 13. juna pristizanjem i Operativne grupe Vrhovnog štaba ugašene su nade Nijemaca da će ponovo biti uspostavljen obruč.
Sa druge strane Treća udarna divizija kojom je komandovao legendarni Sava Kovačević ostala je u obruču skupa sa bolnicom. Ova divizija je 13. juna započela prodor i u jednom od juriša je poginuo i Savo Kovačević. Uz ogromne gubitke uspjela se probiti iz obruča i pridružiti ostalim jedinicama na Zelengori.
U borbama tokom operacije poginulo je preko 6.000 što zdravih što ranjenih i bolesnih partizana, što znači oko 35 posto ukupne žive sile. Također, njemačke trupe su prema naređenjima nemilosrdno uništavale i sela pljačkajući ih i spaljujući. General-major Josef Kubler komandant 118. lovačke divizije je izdao naredbu da se prema stanovništvu postupa sa "brutalnom nemilosrdnošću".
Nijemci su tako na Pivskoj Planini pronašli oko 700 nepokretnih ranjenika zajedno sa bolničarkima i ubili sve zarobljene.
Iako je Narodnooslobodilačke vojska u Bici na Sutjesci pretpjela ogromne gubitke, opstanak i proboj su ipak pokazali da je osnovica opstala kao značajna vojna sila. Posebno je bilo značajno to što je od ovog trenutka i zapadnim saveznicima bilo apsolutno jasno da su partizani sila koja vodi borbu protiv okupatora, a ne četnici.
