Zbog čega su matične ćelije bitne?
U našem tijelu postoji blizu 200 vrsta ćelija, ali sve sadržavaju isti genetički materijal. Ono što uzrokuje razliku među njima jeste ekspresija tog genetičkog materijala, odnosno dijelova genetičke informacije. Laički rečeno, neki geni su na opciji "pripravnosti", dok su drugi aktivni.
Veliki broj tipova ćelija toliko su usko specijalizirani da se ne mogu više dijeliti. Drugim riječima, tkivo sačinjeno od tih visokospecijaliziranih ćelija se ne može regenerirati, tako da su oštećenja trajna i često imaju smrtni ishod.
Matične ćelije, za razliku od ovih ćelija, imaju mogućnost razvijanja u mnoge druge, s obzirom na to da su mlade i nediferencirane. Ipak, i one imaju svoja ograničenja i nisu svemoguće. Najveći potencijal za razvitak u druge tipove ćelija imaju tzv, embrionalne ćelije, odnosno one koje nastaju neposredno nakon prvih dioba zigota ili oplođene jajne ćelije. Međutim, upotreba takvih ćelija danas je zabranjena iz etičkih razloga, s obzirom na to da se za dobijanje ovih ćelija embrion mora razoriti u laboratoriji, što tehnički predstavlja abortus.
Drugi i najčešće korišteni oblik matičnih ćelija su tzv. adultne, neembrionalne ćelije. Izvori ovih ćelija su koštana srž, krv pupkovine i periferna krv. Upravo je krv iz pupčane vrpce vrlo bogata potrebnim ćelijama, a do kojih se dolazi bez komplikovane i bolne procedure.
Cijene pohrane matičnih ćelija u BiH između 2.150 i 4.100 eura
Već neko vrijeme u našoj državi prisutne su privatne kompanije koje se bave prezervacijom matičnih ćelija.
Cijene njihovih usluga variraju od 2.150 do 4.100 eura, što se određuje u zavisnosti od vremena trajanja prezervacije i usluga paketa za koje se roditelji odluče. Proces uzimanja uzorka krvi iz pupkovine odvija se tako što obučeno osoblje pedijatrijskih klinika uzima krv, a potom se u posebnim setovima ona transportuje do laboratorija banke. Uzorak se potom šalje u centrale ovih kompanija koji se nalaze u Belgiji, Holandiji i Njemačkoj, gdje se posebnom metodom krioprezervacije tečnim azotom ćelije zamrzavaju na temperaturu od -196 celzija. Potom se potpisuje ugovor o trajanju od 20 ili 25 godina. Do punoljetstva donora roditelji odlučuju šta će se činiti s ćelijama, a potom donator.
Zbog slabog finansijskog stanja u našoj zemlji, kompanije koje operiraju u BiH za naš portal su potvrdile kako je cijenu prezervacije moguće otplatiti u šest do 12 rata.
Ipak, naviknuti na razne malverzacije i prevare, mnogi naši građani skeptični su kada je riječ o ovome.
"Predrasude postoje zbog neinformisanosti ili lažnih informacija koje roditelji dobiju od ljudi koji nisu informisani. Porod je jedina šansa za izuzimanje ćelija, dakle taj se proces mora obaviti u prvih pet do deset minuta od poroda. Zato naša parola glasi 'Bolje ih je imati, a ne trebati, nego trebati, a nemati ih“, rekla je za naš portal Azra Habibija Ražanica iz kompanije Family-Plus koja se bavi prezervacijom matičnih ćelija.
S obzirom na to da u našoj državi ne postoji nikakva zakonska regulativa kada su u pitanju matične ćelije, bojazan građana je u neku ruku i utemeljena, smatraju stručnjaci.
"Naše tržište je poprilično neuređeno kad je u pitanju ova oblast. Tu se otvorio prostor za razna mešetarenja. Veliki broj ljekara na porodilištima ima ugovore sa pojedinim kompanijama i nagovaraju trudnice kako bi uzeli proviziju. Niko od tih ljekara ne razmišlja šta će se desiti za deset ili 20 godina ukoliko te matične ćelije zatrebaju za liječenje", za Klix.ba rekao je Vedran Mihajlović iz kompanije Vita34, njemačke kompanije koja je na našem tržištu prisutna već nekoliko godina.
Također, mnogi građani imaju predrasude prema ovom obliku liječenja i iz vjerskih razloga. Međutim, poznata je činjenica da Vatikan svake godine izdvaja sredstva za razna istraživanja na polju regenerativne medicine, a i u Iranu postoje brojni istraživački centri i klinike koje se bave liječenjem matičnim ćelijama.
Liječenje matičnim ćelijama u BiH
Prema podacima koje su nam dali naši sagovornici, do sada se u BiH za prezervaciju matičnih ćelija odlučilo blizu 6.000 građana, što nije mali broj s obzirom na 30.000 porođaja godišnje.
"Studija koju smo proveli na našim pacijentima potvrdila je da je kod svih pacijenata postignut engraftment, odnosno matična ćelija se 'prikalemila' uz oporavak koštane srži. Do sada u prvih sto dana od reinfuzije nismo imali slučajeva sa smrtnim ishodima", u razgovoru za Klix.ba rekla je doc. dr. Alma Sofo-Hafizović, voditeljica Radne grupe za limfoproliferativne bolesti u Bosanskohercegovačkoj kooperativnoj grupi za hematološke bolesti.
Prema njenim riječima, i država bi se trebala uključiti u afirmaciju i razvoj ovog oblika liječenja.
"U zemljama gdje postoje banke matićnih ćelija pri državnim institucijama, koje su internacionalno uvezane, pohranjuju se matične ćelije iz svih izvora, pa i pupkovine, kao i podaci davaoca matićne ćelije. Na taj način oboljelima u postupku transplantacije dostupna je matična ćelija iz bilo kojeg izvora i od davalaca iz cijelog svijeta, a to finansira država", izjavila je Sofo-Hafizović.
